239. విశ్వభుక్, विश्वभुक्, Viśvabhuk

ఓం విశ్వభుజే నమః | ॐ विश्वभुजे नमः | OM Viśvabhuje namaḥ

విశ్వభుక్, विश्वभुक्, Viśvabhuk

విశ్వం భుంక్తే జీవరూపమున విశ్వమును అనుభవించువాడు. లేదా విశ్వం భునక్తి ఈశ్వరుడుగా విశ్వమును పాలించువాడు.

:: పోతన భాగవతము - ప్రథమ స్కంధము ::

వ. ...నగ్ని యొక్కరుండయ్యుఁ బ్రెక్కుమ్రాఁకులందుఁ దేజరిల్లుచుఁ బెక్కండ్రై తోఁచు తెఱంగున విశ్వాత్మకుండైన పురుషుం డొక్కండ తన వలనం గలిగిన నిఖిలభూతంబులందు నంతర్యామి రూపంబున దీపించు; మహాభూత సూక్ష్మేంద్రియంబులతోడంగూడి గుణమయంబు లయిన భావంబులం దనచేత నిర్మితంబులైన భూతంబులందుఁ దగులు వడక తద్గుణంబు లనుభవంబు సేయుచు; లోకకర్తయైన యతండు దేవ తిర్యఙ్మనుష్యాది జాతులందు లీల నవతరించి లోకంబుల రక్షించు నని మఱియు సూతుం డిట్లనియె... (61)

...ఒకే అగ్ని అనేక దారుఖండాలలో విరాజిల్లుతూ పెక్కు రూపాలుగా కన్పిస్తున్నట్లు, విశ్వమయుడైన పరమాత్మ ఒక్కడే తాను సృజించిన ప్రాణులన్నింటియందూ అంతర్యామియై ప్రకాశిస్తుంటాడు. మనస్సువంటి సూక్ష్మేందిర్యాలతో కూడినవాడై గుణాత్మకాలైన భావాల ద్వారా తాను సృష్టించిన ప్రాణులలో చిక్కు పడకుండా ఆ యా గుణాలను అనుభవిస్తుంటాడు. లోకాలను సృష్టించిన ఆ పరమాత్మ దేవ మనుష్య తిర్యగ్యోనులలో లీలావతారుడై జన్మించి లోక రక్షణం చేస్తుంటాడు..

---

Viśvaṃ bhuṃkte / विश्वं भुंक्ते He who in the form of Jīvas enjoys the universe.Viśvaṃ bhunakti / विश्वं भुनक्ति He who as the Īśvara, protects the worlds.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 1, Chapter 2
Asau guṇamayairbhūtasūkṣmendriyātmabhiḥ,
Svanirmiteṣu nirviṣṭo bhuṅkte bhūteṣu tadguṇān. (33)

:: श्रीमद्भागवते प्रथमस्कन्धे द्वितीयोऽध्यायः ::
असौ गुणमयैर्भूतसूक्ष्मेन्द्रियात्मभिः ।
स्वनिर्मितेषु निर्विष्टो भुङ्क्ते भूतेषु तद्गुणान् ॥ ३३ ॥

The Supersoul enters into the bodies of the created beings who are influenced by the modes of material nature and causes them to enjoy the effects of these modes by the subtle mind.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

238. విశ్వధృక్, विश्वधृक्, Viśvadhr̥k

ఓం విశ్వధృషే నమః | ॐ विश्वधृषे नमः | OM Viśvadhr̥ṣe namaḥ

విశ్వం ధృష్ణోతి విశ్వమును నేర్పుతో ధరించువాడు.

---

Viśvaṃ dhr̥ṣṇoti / विश्वं धृष्णोति He supports the universe with confidence and power.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

237. ప్రసన్నాత్మః, प्रसन्नात्मः, Prasannātmaḥ

ఓం ప్రసన్నాత్మనే నమః | ॐ प्रसन्नात्मने नमः | OM Prasannātmane namaḥ

ప్రసన్నాత్మాః, प्रसन्नात्माः, Prasannātmāḥ

ప్రసన్నః ఆత్మా రజస్తమోభ్యాం అకలుషితం అంతఃకరణం యస్య రజస్తమోగుణములచే కలుషితము కాని అంతః కరణము అనగా ప్రసన్నమగు ఆత్మ ఈతనికి కలదు. లేదా ప్రసన్నః ఆత్మా కరుణార్ద్రః స్వభావః అస్య విద్యతే కరూణార్ద్రమగు స్వభావము ఇతనికి కలదు. లేదా నిర్మలమగు స్వభావము ఇతనికి కలదు. కరుణాశాలి అనియే అర్థము. లేదా అవాప్త సకల కాముడు - పొందబడిన అన్ని కోరికల ఫలములును కలవాడూ, పొందవలసిన ఏ కోరిక ఫలములును లేనివాడును కావున రాగము మొదలగునవి లేని నిర్మలమగు ఆత్మ కలవాడు.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - మోక్షసన్న్యాసయోగము ::
బ్రహ్మభూతః ప్రసన్నాత్మా న శోచతి న కాంక్షతి ।
సమస్సర్వేషు భూతేషు మద్భక్తిం లభతే పరామ్ ॥ 54 ॥

బ్రహ్మైక్యము బొందినవాడు, నిర్మలమైన ప్రశాంతమైన మనస్సుగలవాడునగు మనుజుడు దేనిని గూర్చియు దుఃఖింపడు. దేనినీ కోరడు. సమస్త ప్రాణులందును సమబుద్ధిగలవాడై వానిని తనవలెనే చూచుకొనుచు నాయందలి ఉత్తమ భక్తిని పొందుచున్నాడు.

---

Prasannaḥ ātmā rajastamobhyāṃ akaluṣitaṃ aṃtaḥkaraṇaṃ yasya / प्रसन्नः आत्मा रजस्तमोभ्यां अकलुषितं अंतःकरणं यस्य One whose mind is never contaminated by Rājas or Tamas. Prasannaḥ ātmā karuṇārdraḥ svabhāvaḥ asya vidyate / प्रसन्नः आत्मा करुणार्द्रः स्वभावः अस्य विद्यते Or One who is extremely merciful by nature. Or One who is ever satisfied as has realized all His desires.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 18
Brahmabhūtaḥ prasannātmā na śocati na kāṃkṣati,
Samassarveṣu bhūteṣu madbhaktiṃ labhate parām. (54)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - मोक्षसन्न्यासयोग ::
ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न कांक्षति ।
समस्सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते पराम् ॥ ५४ ॥

By becoming engrossed in Brahman, calm souled, neither lamenting nor craving, beholding equality in all beings - he gains supreme devotion towards Me.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

236. సుప్రసాదః, सुप्रसादः, Suprasādaḥ

ఓం సుప్రసాదాయ నమః | ॐ सुप्रसादाय नमः | OM Suprasādāya namaḥ

సుప్రసాదః, सुप्रसादः, Suprasādaḥ

అపకారవతాం శిశుపాలాదీనామపి మోక్ష ప్రదాతృత్వాత్ శోభనః ప్రసాదః యస్య అపకారులగు శిశుపాలాదులకు సైతము మోక్షప్రదుడగుటవలన శోభనము, శుభకరము అగు ప్రసాదము, దయ ఎవనికి కలదో అట్టివాడు.

:: పోతన భాగవతము దశమ స్కంధము, ఉత్తరభాగము ::

క.	కమలాక్షుని నిందించిన, దమఘోషతనూభవుండు దారుణ మల కూ
	పమునుం బొందక యే క్రియ, సుమహితమతిఁ గృష్ణునందుఁ జొచ్చే మునీంద్రా! (797)
వ.	అనిన శుకయోగి రాజయోగి కిట్లనియె. (798)
మ.	మధుదైత్యాంతకుమీఁది మత్సరమునన్ మత్తిల్లి జన్మత్రయా
	వధియే ప్రొద్దుఁ దదీయ రూపగుణ దివ్యధ్యానపారీణ ధీ
	నిధి యౌటన్ శిశుపాల భూవిభుఁడు తా నిర్ధూత సర్వాఘుఁడై
	విధిరుద్రాదుల కందరాని పదవిన్ వే పొందె నుర్వీశ్వరా! (799)

ఓ మునీంద్రా! శ్రీకృష్ణుణ్ణి నిందించిన శిశుపాలుడు భయంకర నరకకూపంలో పడకుండా భగవంతుడైన కృష్ణునిలో ఏ విధంగా ప్రవేశించాడో వివరించు.

ఈ విధంగా ప్రశ్నించిన మహారాజుతో మహర్షి ఇలా అన్నాడు - 'ఓ రాజేంద్రా! మధుసూదనుని మీది మాత్సర్యంతో మదోన్మత్తుడై మూడు జన్మలనుండీ ముకుందుని నిందిస్తూ, ఎల్లప్పుడూ విష్ణుదేవుని రూప గుణాలను ధ్యానిస్తూ వుండడంవల్ల శిశుపాలుడు సమస్త పాపాలనుంచి విముక్తుడై బ్రహ్మరుద్రాదులకు సైతం అందరాని పదవిని పొందాడు.'

---

Apakāravatāṃ śiśupālādīnāmapi mokṣa pradātr̥tvāt śobhanaḥ prasādaḥ yasya / अपकारवतां शिशुपालादीनामपि मोक्ष प्रदातृत्वात् शोभनः प्रसादः यस्य One whose prasāda or mercy is uniquely wonderful because He bestows salvation even on those like Śiśupāla and others who tried to harm Him.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 10, Part II, Chapter 74
Janmatrayānuguṇita vairasaṃrabdhayā dhiyā,
Dhyāyaṃstanmayatāṃ yāto bhāvo hi bhavakāraṇam. (46)

:: श्रीमद्भागवते दशमस्कन्धे उत्तरार्धे चतुःसप्ततितमोऽध्यायः ::
जन्मत्रयानुगुणित वैरसंरब्धया धिया ।
ध्यायंस्तन्मयतां यातो भावो हि भवकारणम् ॥ ४६ ॥

Obsessed with hatred of Lord Kṛṣṇa throughout three lifetimes, Śiśupāla attained the Lord's transcendental nature. Indeed, one's consciousness determines one's future birth.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

235. ధరణీధరః, धरणीधरः, Dharaṇīdharaḥ

ఓం ధరణీధరాయ నమః | ॐ धरणीधराय नमः | OM Dharaṇīdharāya namaḥ

ధరణీధరః, धरणीधरः, Dharaṇīdharaḥ

వరాహశేషాదిఙ్మత్తేభాదిరూపేణ కేశవః ।
ధరణీం ధరతీత్యేష ధర్ణీధర ఉచ్యతే ॥

వరాహ, ఆదిశేష, దిగ్గజాది రూపములతో ఈ భూమిని ధరించు విష్ణువు ధరణీధరుడు.

:: పోతన భాగవతము - పఞ్చమ స్కంధము, ద్వితీయాశ్వాసము ::
చ. జలజభవాదిదేవ మునిసన్నుత తీర్థపదాంబుజాత! ని
     ర్మల నవరత్న నూపురవిరాజిత! కౌస్థుభ భూషణాంగ! యు
     జ్జ్వల తులసీ కురంగ మదవాసన వాసిత దివ్యదేహ! శ్రీ
     నిలయ శరీర! కృష్ణ! ధరణీధర! భాను శశాంకలోచనా!

బ్రహ్మ మొదలయిన దేవతలూ, ఋషులూ స్తుతించేవి, పుణ్య తీర్థాలవలె పవిత్రమైనవీ అయిన పాదపద్మాలు కలవాడవూ, నవరత్నాలతో ప్రకాశించే కాలి అందెలు గలవాడవూ, కౌస్తుభమణిని భూషణంగా ధరించినవాడవూ, వెల్లివిరిసే తులసీదళాల పరిమళాలూ, కస్తూరీ సుగంధాలూ, గుబాళించే దివ్యదేహం కలవాడవూ, లక్ష్మీదేవికి నివాసమయిన వక్షఃస్థలం కలవాడవూ, భూభారాన్ని వహించేవాడవూ, సూర్యచంద్రులే కన్నులుగా కలవాడవూ అయిన శ్రీకృష్ణా! నీకు నమస్కారం.

---

Varāhaśeṣādiṅmattebhādirūpeṇa keśavaḥ,
Dharaṇīṃ dharatītyeṣa dharṇīdhara ucyate.

वराहशेषादिङ्मत्तेभादिरूपेण केशवः ।
धरणीं धरतीत्येष धर्णीधर उच्यते ॥

He bears the Earth in the form of Varāha, Ādiśeṣa and the eight elephants sustaining the cardinal points of the world.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 3, Chapter 13
Daṃṣṭrāgrakoṭayā bhagavaṃstvayā dhr̥tā virājate bhūdhara bhū sabhūdharā,
Yathā vanānniḥ sarato datā dhr̥tā mataṅgajendrasya sapannapadminī. (41)

:: श्रीमद्भागवते तृतीय स्कन्धे, त्रयोदशोऽध्यायः ::
दंष्ट्राग्रकोटया भगवंस्त्वया धृता विराजते भूधर भू सभूधरा ।
यथा वनान्निः सरतो दता धृता मतङ्गजेन्द्रस्य सपन्नपद्मिनी ॥ ४१ ॥

O lifter of the earth, the earth with its mountains, which You have lifted with Your tusks, is situated as beautifully as a lotus flower with leaves sustained by an infuriated elephant just coming out of the water.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

234. అనిలః, अनिलः, Anilaḥ

ఓం అనిలాయ నమః | ॐ अनिलाय नमः | OM Anilāya namaḥ

అనిలః, अनिलः, Anilaḥ

అనిలోఽనిలయో యతః అనాదానాదననాదాహ్యనాదిత్వాదుతానిలః నిల శబ్దము నిలయవాచకము. నిలయము లేని విష్ణువు అనిలః అనబడును. అనిలయః ఎవనికి నిశ్చితమగు నివాసస్థానము లేదో ఎవడు సర్వవ్యాపియో అట్టివాడు. అనాదిత్వాత్ అనిలః ఎవనికి ఆది లేదో అట్టివాడు అని కూడా చెప్పవచ్చును. న విద్యతే నిలః ఆదానం యస్య ఎవనిని అనుభవముచేత తప్ప గ్రహించుటకు వీలుపడదో అట్టివాడు. అనిః అస్య అస్తిః ప్రాణులను తమ తమ వ్యాపారములందు ప్రవర్తింపజేయువాడు అని కూడా అర్థము. ఈ వివరణలన్నియును వాయు రూపుడైన విష్ణుని గురించి తెలియజేయుచున్నవి.

---

Anilo’nilayo yataḥ anādānādananādāhyanāditvādutānilaḥ / अनिलोऽनिलयो यतः अनादानादननादाह्यनादित्वादुतानिलः Nila indicates a place of rest or dwelling. The One without a permanent resting place and who is all pervading is Anilaḥ.

Anilayaḥ / अनिलयः The One without a permanent residence. Anāditvāt anilaḥ / अनादित्वात् अनिलः The One who has no beginning. Na vidyate nilaḥ ādānaṃ yasya  / न विद्यते निलः आदानं यस्य The One who cannot be understood without being experienced. Aniḥ asya astiḥ / अनिः अस्य अस्तिः The One who sustains all beings. All these indicate Lord Viṣṇu in the form of Air.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 3, Chapter 6
Nirbhinnānyasya carmāṇi lokapālo’nilo’viṣat,
Prāṇenāṃśena saṃsparśaṃ yenāsau pratipadyate. (16)

:: श्रीमद्भागवत - तृतीयस्कन्धे, षष्ठोऽध्यायः ::
निर्भिन्नान्यस्य चर्माणि लोकपालोऽनिलोऽविषत् ।
प्राणेनांशेन संस्पर्शं येनासौ प्रतिपद्यते ॥ १६ ॥

When there was a manifestation of skin separated from the gigantic form, Anila, the deity directing the wind, entered with partial touch, and thus the living entities can realize tactile knowledge.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

233. వహ్నిః, वह्निः, Vahniḥ

ఓం వహ్నయే నమః | ॐ वह्नये नमः | OM Vahnaye namaḥ

వహ్నిః, वह्निः, Vahniḥ

హవిషాం వహనాద్ వహ్నిః యజ్ఞములందలి అగ్నిహోత్రుని రూపమున హవిస్సును దేవతలకై వహించుకొనిపోవువాడు.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - రాజవిద్యా రాజగుహ్య యోగము ::
అహం క్రతురహం యజ్ఞః స్వధాహమహమౌషధమ్ ।
మన్త్రోఽహమహమేవాజ్యమహమగ్నిరహం హుతమ్ ॥ 16 ॥

అగ్నిష్టోమాదిరూప క్రతువును నేనే, యజ్ఞము నేనే, పితృదేవతలకిచ్చు అన్నము నేనే, ఔషధము నేనే, మంత్రమును నేనే, అగ్ని నేనే, హోమకర్మమున్ను నేనే అయియున్నాను.

---

Haviṣāṃ vahanād vahniḥ / हविषां वहनाद् वह्निः One who as sacrificial fire carries the offerings made to Devas.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 9
Ahaṃ kraturahaṃ yajñaḥ svadhāhamahamauṣadham,
Mantro’hamahamevājyamahamagnirahaṃ hutam. (16)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - राजविद्या राजगुह्य योग ::
अहं क्रतुरहं यज्ञः स्वधाहमहमौषधम् ।
मन्त्रोऽहमहमेवाज्यमहमग्निरहं हुतम् ॥ १६ ॥

I am the rite, the sacrifice, the oblation to ancestors, the medicinal herb, the holy chant, the melted butter, the sacred fire and the offering.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

232. అహః సంవర్తకః, अहः संवर्तकः, Ahaḥ saṃvartakaḥ

ఓం అహః సంవర్తకాయ నమః | ॐ अहः संवर्तकाय नमः | OM Ahaḥ saṃvartakāya namaḥ

అహః సంవర్తకః, अहः संवर्तकः, Ahaḥ saṃvartakaḥ

సూర్యో హి భగవాన్ విష్ణుః సమ్యగహ్నాం ప్రవర్తనాత్ ।
అహస్సంవర్తక ఇతి ప్రోచ్యతే విబుధోత్తమైః ॥

సూర్యరూపేణ అహాని సమ్యక్ వర్తయతి సూర్య రూపమున తాను పగళ్ళను లెస్సగా వర్తింపజేయుచున్నాడు.

---

Sūryo hi bhagavān viṣṇuḥ samyagahnāṃ pravartanāt,
Ahassaṃvartaka iti procyate vibudhottamaiḥ.

सूर्यो हि भगवान् विष्णुः सम्यगह्नां प्रवर्तनात् ।
अहस्संवर्तक इति प्रोच्यते विबुधोत्तमैः ॥

Sūryarūpeṇa ahāni samyak vartayati / सूर्यरूपेण अहानि सम्यक् वर्तयति The Lord, who as the Sun, regulates the succession of day and night.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

231. సంప్రమర్దనః, संप्रमर्दनः, Saṃpramardanaḥ

ఓం సంప్రమర్దనాయ నమః | ॐ संप्रमर्दनाय नमः | OM Saṃpramardanāya namaḥ

సమ్యక్ ప్రకర్షేణ మర్దయతి రుద్రకాలాఽఽద్యాభిః విభూతిభిః రుద్రుడు, కాలుడు మొదలుగా గల తన విభూతుల ద్వారమున ప్రాణులను లెస్సగాను, మిక్కిలిగాను మర్దించుచున్నాడు. రుద్రకాలాదిరూప విభూతులు పరమాత్మునివే!

---

Samyak prakarṣeṇa mardayati rudrakālā’’dyābhiḥ vibhūtibhiḥ / सम्यक् प्रकर्षेण मर्दयति रुद्रकालाऽऽद्याभिः विभूतिभिः One who delivers destructive blows on all beings through His Vibhūtis or power manifestations like Rudra, Yama etc.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

230. సంవృతః, संवृतः, Saṃvr̥taḥ

ఓం సంవృతాయ నమః | ॐ संवृताय नमः | OM Saṃvr̥tāya namaḥ

ఆచ్ఛాదికయా అవిద్యయా సంవృతః తన స్వస్వరూపము ఎరుగనీయక కప్పివేయునదియగు 'అవిద్య' చేత కప్పబడిన జీవరూప విష్ణుడు.

---

Ācchādikayā avidyayā saṃvr̥taḥ / आच्छादिकया अविद्यया संवृतः One who is covered by all-covering Avidya or ignorance; the Viṣṇu in the form of jīva.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

229. నివృత్తాత్మ, निवृत्तात्म, Nivr̥ttātma

ఓం నివృతాత్మనే నమః | ॐ निवृतात्मने नमः | OM Nivr̥tātmane namaḥ

సంసారబంధాత్ నివృత్తః ఆత్మా అస్య సంసారబంధమునుండి నివృత్తమైన అనగా మరలిన ఆత్మ స్వస్వరూపము ఇతనిది

---

Saṃsārabaṃdhāt nivr̥ttaḥ ātmā asya / संसारबंधात् निवृत्तः आत्मा अस्य He whose nature is free or turned back from the bonds of saṃsāra or material existence.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

228. ఆవర్తనః, आवर्तनः, Āvartanaḥ

ఓం ఆవర్తనాయ నమః | ॐ आवर्तनाय नमः | OM Āvartanāya namaḥ

ఆవర్తనః, आवर्तनः, Āvartanaḥ

ఆవర్తయితుం సంసారచక్రం శీలం అస్య సంసార చక్రమును త్రిప్పుచుండుట ఈతని శీలము అనగా అలవాటు.

:: పోతన భాగవతము ద్వితీయ స్కంధము ::

సీ.	భూపాలకోత్తమ! భూతహితుండు సుజ్ఞానస్వరూపకుఁడైన యట్టి
	ప్రాణికి దేహసంబంధ మెట్లగు నన్న మహి నొప్పు నీశ్వరమాయ లేక
	కలుగదు, నిద్రలోఁ గలలోనఁ దోఁచిన దేహసంబంధంబుల తేఱఁగువలెను
	హరియోగ మాయామహత్త్వంబునం బాంచ భౌతిక దేహసంబంధుఁ డగుచు
తే.	నట్టి మాయాగుణంబుల నాత్మ యోలి, బాల్య కౌమార యౌవనభావములను
	నర సుపర్వాది మూర్తులఁ బొరసి "యేను", "నాయ దిది" యను సంసారమాయఁ దగిలి. (223)

"జీవుడు భూతాలకు మేలు చేకూర్చేవాడు, జ్ఞానమే స్వరూపంగా కలవాడు. అలాంటి వానికి శరీరంతో సంబంధం ఎలా కలిగింది!" అంటావా? జగతీతల మంతా వ్యాపించి ఉన్న ఈశ్వరుని మాయ అనేది లేకపోతే జీవునికి దేహంతో సంబంధం కలుగదు. నిద్రించే వేళ స్వప్నంలో దేహాలతో సంబంధం గోచరిస్తుంది కదా! అలాగే నారాయణుని యోగమాయా ప్రభావం వల్ల జీవుడు పంచభూతాలతో కూడిన దేహంతో సంబంధం కలవాడవుతాడు. ఆ మాయాగుణాలవల్లనే క్రమంగా బాల్యం, కౌమారం యౌవనం అనే దశలు పొందుతాడు. మనుష్య, దేవతాది ఆకారాలను గూడా స్వీకరిస్తాడు. 'నేను' అనే అహంకారాన్నీ, 'నాది' అనే మమకారాన్నీ పెంచుకొంటాడు. సంసారమాయలో బద్ధుడవుతాడు.

---

Āvartayituṃ saṃsāracakraṃ śīlaṃ asya / आवर्तयितुं संसारचक्रं शीलं अस्य He is possessed of the nature or capacity to turn the wheel of saṃsāra or material existence.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 2, Chapter 5
Kālaṃ karma svabhāvaṃ ca māyeṣo māyayā svayā,
Ātmanyadr̥cchayā prāptaṃ vibubhūṣurupādade. (21)

:: श्रीमद्भागवते द्वितीय स्कन्धे पञ्चमोऽध्यायः ::
कालं कर्म स्वभावं च मायेषो मायया स्वया ।
आत्मन्यदृच्छया प्राप्तं विबुभूषुरुपाददे ॥ २१ ॥

The Lord, who is the controller of all energies, thus creates, by His own potency, eternal time, the fate of all living entities, and their particular nature, for which they were created, and He again merges them independently.

आवर्तनो निवृत्तात्मा संवृतस्संप्रमर्दनः ।

अहसंवर्तको वह्निरनिलो धरणीधरः ॥ २५ ॥

ఆవర్తనో నివృత్తాత్మా సంవృతస్సంప్రమర్దనః ।

అహసంవర్తకో వహ్నిరనిలో ధరణీధరః ॥ ౨౫ ॥

Āvartano nivr̥ttātmā saṃvr̥tassaṃpramardanaḥ ।

Ahasaṃvartako vahniranilo dharaṇīdharaḥ ॥ 25 ॥

227. సహస్రపాత్, सहस्रपात्, Sahasrapāt

ఓం సహస్రపదే నమః | ॐ सहस्रपदे नमः | OM Sahasrapade namaḥ

సహస్రపాత్, सहस्रपात्, Sahasrapāt

సహస్రాణి పాదాః అస్య వేలకొలది అనగా అసంఖ్యాకములైన పాదములు గలవాడు.

:: పురుష సూక్తమ్ ::
సహస్ర శీర్షా పురుషః సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ ।
స భూమిం విశ్వతో వృత్వా అత్యతిష్ఠ ద్దశాంగులమ్ ॥ 1 ॥

విరాట్పురుషుడుగా పరమాత్ముడు వేలకొలది శిరములూ, కన్నులూ, ఇంద్రియములూ, పాదములూ కలవాడు. ఆతడే భూమిని అన్ని వైపులను చుట్టి బ్రహ్మాండమునకు పది అంగుళములను మించి వేదాది వాక్కులకు అతీతుడుగాను ఉన్నాడు.

---

Sahasrāṇi pādāḥ / सहस्राणि पादाः One with a thousand i.e., innumerable legs.

Puruṣa Sūktam
Sahasra śīrṣā puruṣaḥ sahasrākṣaḥ sahasrapāt,
Sa bhūmiṃ viśvato vr̥tvā atyatiṣṭha ddaśāngulam. (1)

:: पुरुष सूक्तम् ::
सहस्र शीर्षा पुरुषः सहस्राक्षः सहस्रपात् ।
स भूमिं विश्वतो वृत्वा अत्यतिष्ठ द्दशान्गुलम् ॥ १ ॥

He, the Cosmic Lord, the Puruṣa, with a thousand or innumerable heads, a thousand or countless eyes, a thousand legs i.e., infinite number of legs pervading all of the universe, still extends ten angulams or inches beyond.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

226. సహస్రాక్షః, सहस्राक्षः, Sahasrākṣaḥ

ఓం సహస్రాక్షాయ నమః | ॐ सहस्राक्षाय नमः | OM Sahasrākṣāya namaḥ

సహస్రాక్షః, सहस्राक्षः, Sahasrākṣaḥ

సహస్రాణి అక్షిణి - అక్షాణి వా - యస్య వేలకొలది కన్నులు లేదా అసంఖ్యాకములైన ఇంద్రియములు ఎవనికి కలవో అట్టివాడు.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - విశ్వరూప సందర్శన యోగము ::
అనేక బాహూదరవక్త్రనేత్రం పశ్యామి త్వాం సర్వతోఽనన్తరూపమ్ ।
నాన్తం న మధ్యం న పునస్తవాదిం పశ్యామి విశ్వేశ్వర విశ్వరూప ॥ 16 ॥

ప్రపంచాధిపతీ! జగద్రూపా! మిమ్ము సర్వత్ర అనేక హస్తములు, ఉదరములు, ముఖములు, నేత్రములు గలవానినిగను, అనంతరూపులుగను నేను చూచుచున్నాను. మఱియు మీ యొక్క మొదలుగానీ, మధ్యము గానీ, తుదను గానీ నేను గాంచజాలకున్నాను.

---

Sahasrāṇi akṣiṇi - akṣāṇi vā - yasya / सहस्राणि अक्षिणि - अक्षाणि वा - यस्य The One who has thousand eyes or the One with countless sensory organs.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 11
Aneka bāhūdaravaktranetraṃ paśyāmi tvāṃ sarvato’nantarūpam,
Nāntaṃ na madhyaṃ na punastavādiṃ paśyāmi viśveśvara viśvarūpa. (16)

I see You as possessed of numerous arms, bellies, mouths and eyes; as having infinite forms of all around. O Lord of the Universe, O Cosmic Person, I see not Your limit nor the middle, nor again the beginning!

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

225. విశ్వాత్మా, विश्वात्मा, Viśvātmā

ఓం విశ్వాత్మనే నమః | ॐ विश्वात्मने नमः | OM Viśvātmane namaḥ

విశ్వాత్మా, विश्वात्मा, Viśvātmā

విశ్వం ఆత్మ యస్య విశ్వమే తన రూపము ఎవనికో అట్టివాడు. విశ్వస్య ఆత్మ విశ్వమునకంతటికిని ఆత్మభూతుడు.

:: పోతన భాగవతము - ద్వితీయ స్కంధము ::
క. విశ్వాత్ముఁడు విశ్వేశుఁడు, విశ్వమయుం, డఖిలనేత, విష్ణుఁ, డజుం డీ
    విశ్వములోఁ దా నుండును, విశ్వము దనలోనఁ జాల వెలుఁగుచు నుండున్‍.

విశ్వానికి ఆత్మ అయినవాడూ, విశ్వానికి ప్రభువూ, విశ్వరూపుడూ, సమస్తానికీ నాయకుడూ, పుట్టుకలేనివాడూ అయిన విష్ణువు ఈ విశ్వంలో ఉంటాడు. ఈ విశ్వం ఆయనలో మిక్కిలిగా ప్రకాశిస్తూ వుంటుంది.

---

Viśvaṃ ātma yasya / विश्वं आत्म यस्य The One with this universe as his ātma. Or Viśvasya ātma / विश्वस्य आत्म The soul of the universe.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 1, Chapter 2
Yathā hyavahito vahnirdāruṣvekaḥ svayoniṣu,
Nāneva bhāti viśvātmā bhūteṣu ca tathā pumān. (32)

:: श्रीमद्भागवते प्रथम स्कन्धे, द्वितीयोऽध्यायः ::
यथा ह्यवहितो वह्निर्दारुष्वेकः स्वयोनिषु ।
नानेव भाति विश्वात्मा भूतेषु च तथा पुमान् ॥ ३२ ॥

The Lord, as Supersoul, pervades all things, just as fire permeates wood, and so He appears to be of many varieties, though He is the absolute one without a second.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

224. సహస్రమూర్ధా, सहस्रमूर्धा, Sahasramūrdhā

ఓం సహస్రమూర్ధ్నే నమః | ॐ सहस्रमूर्ध्ने नमः | OM Sahasramūrdhne namaḥ

సహస్రమూర్ధా, सहस्रमूर्धा, Sahasramūrdhā

సహస్రాణి మూర్ధానః అస్య వేలకొలది అనగా అనంతములైన శిరములు ఇతనికి కలవు.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - విశ్వరూప సందర్శన యోగము ::
అనేకవక్త్రనయన మనేకాద్భుతదర్శనమ్ ।
అనేకదివ్యాభరణం దివ్యానేకోద్యతాయుధమ్ ॥ 10 ॥
దివ్యమాల్యామ్బరధరం దివ్యగన్ధానులేపనమ్ ।
సర్వాశ్చర్యమయం దేవమనన్తం విశ్వతోముఖమ్ ॥ 11 ॥

పెక్కుముఖములు, నేత్రములు గలదియు, అనేకములగు అద్భుతవిషయములను జూపునదియు, దివ్యములైన పెక్కు ఆభరణములతో గూడినదియు, ఎత్తబడియున్న అనేక దివ్యాయుధములుగలదియు, దివ్యమైన పుష్పమాలికలను ధరించినదియు, దివ్యమగు గంధపుపూతతో గూడియున్నదియు, అనేక ఆశ్చర్యములతో నిండియున్నదియు, ప్రకాశమానమైనదియు, అంతము లేనిదియు ఎల్లెడల ముఖములు గలదియునగు తన విశ్వరూపమును భగవానుడర్జునునకు జూపెను.

---

Sahasrāṇi mūrdhānaḥ asya / सहस्राणि मूर्धानः अस्य One with a thousand i.e., innumerable heads.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 11
Anekavaktranayana manekādbhutadarśanam,
Anekadivyābharaṇaṃ divyānekodyatāyudham. (10)
Divyamālyāmbaradharaṃ divyagandhānulepanam,
Sarvāścaryamayaṃ devamanantaṃ viśvatomukham. (11)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - विश्वरूप संदर्शन योग ::
अनेकवक्त्रनयन मनेकाद्भुतदर्शनम् ।
अनेकदिव्याभरणं दिव्यानेकोद्यतायुधम् ॥ १० ॥
दिव्यमाल्याम्बरधरं दिव्यगन्धानुलेपनम् ।
सर्वाश्चर्यमयं देवमनन्तं विश्वतोमुखम् ॥ ११ ॥

Arjuna saw the multifarious marvelous presence of the Deity - infinite in forms, shining in every direction of space, omnipotence all-pervading, adorned with countless celestial robes and garlands and ornaments, upraising heavenly weapons, fragrant with every lovely essesnce, His faces and eyes everywhere!

Śrīmad Bhāgavata - Canto 5, Chapter 25
Mūrdhanyarpitamaṇuvatsahasramūrdhno bhūgolaṃ sagirisaritsamudrasattvam,
Ānantyādanimitavikramasya bhūmnaḥ ko vīryāṇyadhi gaṇayetsahasrajihvaḥ. (12)

:: श्रीमद्भागवते पञ्चम स्कन्धे पञ्चविंशोऽध्यायः ::
मूर्धन्यर्पितमणुवत्सहस्रमूर्ध्नो भूगोलं सगिरिसरित्समुद्रसत्त्वम् ।
आनन्त्यादनिमितविक्रमस्य भूम्नः को वीर्याण्यधि गणयेत्सहस्रजिह्वः ॥ १२ ॥

Because the Lord is unlimited, no one can estimate His power. This entire universe, filled with its many great mountains, rivers, oceans, trees and living entities, is resting just like an atom on one of His many thousands of hoods. Is there anyone, even with thousands of tongues, who can describe His glories?

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

223. సమీరణః, समीरणः, Samīraṇaḥ

ఓం సమీరణాయ నమః | ॐ समीरणाय नमः | OM Samīraṇāya namaḥ

శ్వాసరూపేణ భూతాని సమీరయతి కేశవః ।
చేష్టయత్యత ఏవాసౌ సమీరణ ఇతీర్యతే ॥

సమీరించును - లెస్సగా ప్రేరేపించును. శ్వాసరూపమున తానుండుచు సకలభూతములను తమ తమ వ్యాపరములందు ప్రవర్తిల్ల జేయును. శ్వాసరూపుడై సర్వ ప్రాణులలో చేష్టలను కలిగించు విష్ణువు సమీరణః అని చెప్పబడును.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - మోక్షసన్న్యాస యోగము ::
ఈశ్వరస్సర్వభూతానాం హృదేశేఽర్జున తిష్ఠతి ।
 భ్రామయన్సర్వభూతాని యన్త్రారూఢాని మాయయా ॥ 61 ॥ 

ఓ అర్జునా! జగన్నియామకుడు, పరమేశ్వరుడు, అంతర్యామి మాయచేత సమస్త ప్రాణులయొక్క హృదయమున వెలయుచున్నాడు. 

---

Śvāsarūpeṇa bhūtāni samīrayati keśavaḥ,
Ceṣṭayatyata evāsau samīraṇa itīryate.

श्वासरूपेण भूतानि समीरयति केशवः ।
चेष्टयत्यत एवासौ समीरण इतीर्यते ॥

One who in the form of breath keeps all living being function. In the form of breath Viṣṇu makes the living beings act and hence He is Samīraṇaḥ.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 18
Īśvarassarvabhūtānāṃ hr̥deśe’rjuna tiṣṭhati,
Bhrāmayansarvabhūtāni yantrārūḍāni māyayā. (61)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - मोक्षसन्न्यास योग ::
ईश्वरस्सर्वभूतानां हृदेशेऽर्जुन तिष्ठति ।
भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्रारूढानि मायया ॥ ६१ ॥

O Arjuna! The Lord is lodged in the hearts of all creatures and by His cosmic delusion compels all beings to rotate as if attached to a machine.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

222. నేతా, नेता, Netā

ఓం నేత్రే నమః | ॐ नेत्रे नमः | OM Netre namaḥ

నేతా స యో జగద్యంతా నిర్వాహక ఇతీర్యతే జగద్యన్త నిర్వాహకుడగుటచే విష్ణువు నేతా అనబడును.

---

Netā sa yo jagadyaṃtā nirvāhaka itīryate / नेता स यो जगद्यंता निर्वाहक इतीर्यते The director of the machine that is the world or One who moves this world of becoming.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

221. న్యాయః, न्यायः, Nyāyaḥ

ఓం న్యాయాయ నమః | ॐ न्यायाय नमः | OM Nyāyāya namaḥ

న్యాయః, न्यायः, Nyāyaḥ

మానానుగ్రహకో భేదకారకస్తర్క ఉచ్యతే ।
యో న్యాయ ఇతి విష్ణుస్సన్యాయశబ్దేన బోధ్యతే ॥

భగవతత్త్వనిర్ణయమునకు సాధకములగు ప్రమాణములకు అనుగ్రహకమును, అనుకూలించునదియును, జీవాత్మ పరమాత్మల అభేద ప్రతిపత్తిని కలిగించునదియు అగు తర్కము 'న్యాయము' అనదగును. పరమాత్ముడు నారాయణుడు అట్టి న్యాయ స్వరూపుడు.

---

Mānānugrahako bhedakārakastarka ucyate
Yo nyāya iti viṣṇussanyāyaśabdena bodhyate. 

मानानुग्रहको भेदकारकस्तर्क उच्यते ।
यो न्याय इति विष्णुस्सन्यायशब्देन बोध्यते ॥

The consistency which runs through all ways of knowing and which leads one to the truth of non duality or the logic that establishes non-difference between jīva and Brahma which is consistent with the canons of reasoning is  Nyāya. Lord Nārāyaṇa is the form of such Nyāya.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

220. శ్రీమాన, श्रीमान, Śrīmān

ఓం శ్రీమతే నమః | ॐ श्रीमते नमः | OM Śrīmate namaḥ

శ్రీమాన, श्रीमान, Śrīmān

సర్వాతిశాయినీ శ్రీ కాంతిః అస్య అందరకాంతులను మించు కాంతి ఇతనికి కలదు.

:: పోతన భాగవతము - చతుర్థ స్కంధము ::

సీ.	ఘనమేరు శృంగ సంగత నీల మేఘంబు, నెఱి గరుడస్కంధ నివసితుండుఁ
	గమనీయ నిజదేహకాంతి విపాటితాభీలాఖి లాశాంతరాళ తముఁడు
	సుమహితాష్టాయుధ సుమనో మునీశ్వర, సేవక పరిజన సేవితుండు
	మండిత కాంచన కుండల రుచిరోప, లాలిత వదన కపోలతలుడుఁ
తే.	జారు నవరత్న దివ్యకోటీరధరుఁడుఁ, గౌస్తుభప్రవిలంబ మంగళ గళుండు
	లలిత పీతాంబర ప్రభాలంకృతుండు, హారకేయూర వలయ మంజీర యుతుఁడు. (902)

ఆయన మేరు పర్వత శిఖరంపై నల్లని మేఘం వలె గరుడుని మూపుపై కూర్చున్నాడు. తన శరీర కాంతులతో నలు దిక్కుల నడుమ వ్యాపించిన చీకటిని తొలగిస్తున్నాడు. అష్టాయుధములు మూర్తి మంతములై ఆయనను సేవిస్తున్నవి. దేవతలు, మునీశ్వరులు సేవకులై కొలుస్తున్నారు. ఆయన చెవులకు ధరించిన బంగారు కుండలాల కాంతి ముఖం మీద, చెక్కిళ్ళ మీద వ్యాపిస్తున్నది. నవరత్నమయమైన కిరీటాన్ని ధరించాడు. కౌస్తుభమణి కంఠంలో వ్రేలాడుతున్నది. బంగారు వలువను కట్టుకున్నాడు. ముత్యాలహారాలు, భుజకీర్తులు, కడియాలు, అందెలు ధరించాడు.

22. శ్రీమాన్, श्रीमान्, Śrīmān
178. శ్రీమాన్‌, श्रीमान्‌, Śrīmān

---

Sarvātiśāyinī śrī kāṃtiḥ asya / सर्वातिशायिनी श्री कांतिः अस्य He who has splendor greater than everything.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 10, Chapter 85
Kāntistejo prabhāḥ sattā candrāgnyarkarkṣavidyutām,
Yasthairyaṃ bhūbhr̥tāṃ bhūmervr̥ttirgandho’rthato bhavān. (7)

:: श्रीमद्भागवते दशमस्कन्धे उत्तरार्धे पञ्चशीतितमोऽध्यायः ::
कान्तिस्तेजो प्रभाः सत्ता चन्द्राग्न्यर्कर्क्षविद्युताम् ।
यस्थैर्यं भूभृतां भूमेर्वृत्तिर्गन्धोऽर्थतो भवान् ॥ ७७ ॥

The glow of the moon, the brilliance of fire, the radiance of the sun, the twinkling of the stars, the flash of lightning, the permanence of mountains and the aroma and sustaining power of the earth - all these are actually You!

22. శ్రీమాన్, श्रीमान्, Śrīmān
178. శ్రీమాన్‌, श्रीमान्‌, Śrīmān

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

219. గ్రామణీః, ग्रामणीः, Grāmaṇīḥ

ఓం గ్రామణ్యే నమః | ॐ ग्रामण्ये नमः | OM Grāmaṇye namaḥ

గ్రామణీః, ग्रामणीः, Grāmaṇīḥ

భూత గ్రామం నయతి సకల భూత సమూహమును, ప్రాణిసముదాయమును తమ తమకు ఉచితములగు ప్రవృత్తులయందు నడుపుచుండును.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - రాజవిద్యా రాజగుహ్య యోగము ::
ప్రకృతిం స్వామవష్టభ్య విసృజామి పునః పునః ।
భూతగ్రామమిమం కృత్స్నమవశం ప్రకృతేర్వశాత్ ॥ 8 ॥

ప్రకృతికి ఆధీనమై యుండుటవలన అస్వతంత్రమైనట్టి ఈ సమస్త ప్రాణిసముదాయమును నేను స్వకీయప్రకృతిని అవలంబించి మఱలమఱల సృష్టించుచున్నాను.

---

Bhūta grāmaṃ nayati / भूत ग्रामं नयति As He leads or controls the collection of the Bhūtas or elements. One who has to command over bhūtagrāma or the collectivity of all beings.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 9
Prakr̥tiṃ svāmavaṣṭabhya visr̥jāmi punaḥ punaḥ,
Bhūtagrāmamimaṃ kr̥tsnamavaśaṃ prakr̥tervaśāt. (8)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - राजविद्या राजगुह्य योग ::
प्रकृतिं स्वामवष्टभ्य विसृजामि पुनः पुनः ।
भूतग्राममिमं कृत्स्नमवशं प्रकृतेर्वशात् ॥ ८ ॥

Keeping My own Prakr̥ti under control, I project forth again and again the whole of this multitude of beings which are powerless owing to the influence of nature.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

218. అగ్రణీః, अग्रणीः, Agraṇīḥ

ఓం అగ్రణ్యే నమః | ॐ अग्रण्ये नमः | OM Agraṇye namaḥ

అగ్రణీః, अग्रणीः, Agraṇīḥ

అగ్రం ప్రకృష్టం పదం నయతి ముముక్షూన్ మోక్షము కోరువారిని గొప్పదియగు స్థానమునకు తీసికొనుపోవు వాడు.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - మొక్షసన్న్యాస యోగము ::
సర్వధర్మాన్పరిత్యజ్య మామేకం శరణం వ్రజ ।
అహం త్వా సర్వపాపేభ్యో మోక్షయిష్యామి మాశుచః ॥ 66 ॥

సమస్త ధర్మములను విడిచిపెట్టి నన్నొక్కని మాత్రము శరణుబొందుము. నేను సమస్త పాపములనుండియు నిన్ను విముక్తునిగ జేసెదను.

---

Agraṃ prakr̥ṣṭaṃ padaṃ nayati mumukṣūn / अग्रं प्रकृष्टं पदं नयति मुमुक्षून् He who leads the seekers of salvation to the first and foremost abode.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 18
Sarvadharmānparityajya māmekaṃ śaraṇaṃ vraja,
Ahaṃ tvā sarvapāpebhyo mokṣayiṣyāmi māśucaḥ. (66)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - मोक्षसन्न्यास योग ::
सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज ।
अहं त्वा सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि माशुचः ॥ ६६ ॥

Abandoning all forms of rites and duties take refuge in Me alone. I shall free you from all sins. Therefore do not grieve.

अग्रणीर्ग्रामणीश्श्रीमान्न्यायो नेता समीरणः ।

सहस्रमूर्धा विश्वात्मा सहस्राक्षस्सहस्रपात् ॥ २४ ॥

అగ్రణీర్గ్రామణీశ్శ్రీమాన్న్యాయో నేతా సమీరణః ।

సహస్రమూర్ధా విశ్వాత్మా సహస్రాక్షస్సహస్రపాత్ ॥ ౨౪ ॥

Agraṇīrgrāmaṇīśśrīmānnyāyo netā samīraṇaḥ ।

Sahasramūrdhā viśvātmā sahasrākṣassahasrapāt ॥ 24 ॥

217. వాచస్పతి రుదారధీః, वाचस्पति रुदारधीः, Vācaspati rudāradhīḥ

ఓం వాచస్పతయే ఉదారధీయే నమః | ॐ वाचस्पतये उदारधीये नमः | OM Vācaspataye udāradhīye namaḥ

వాచస్పతి రుదారధీః, वाचस्पति रुदारधीः, Vācaspati rudāradhīḥ

వాచస్పతిః - వాచః విద్యాయాః పతిః వాక్కునకు అనగా విద్యకు రక్షకుడు. ఉదారధీః - ఉదారా సర్వార్థ విషయా ధీః అస్య ఉదారమైన అనగా సర్వ విషయములను గోచరింపజేసికొనగలది అగు ధీ అనగా బుద్ధి ఈతనికి కలదు.

వాక్కునకు పతియూ, సర్వ విషయములను ఉదారముగా గోచరింపజేసికొనగలది అగు బుద్ధి గలవాడు.

---

Vācaspatiḥ - vācaḥ vidyāyāḥ patiḥ / वाचस्पतिः - वाचः विद्यायाः पतिः He who is the master of all vidyāys or all sciences. Udāradhīḥ - udārā sarvārtha viṣayā dhīḥ asya / उदारधीः - उदारा सर्वार्थ विषया धीः अस्य Whose dhīḥ or intellect is able to comprehend all knowledge.

He who is the master of knowledge since His intellect can perceive everything.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

216. స్రగ్వీ, स्रग्वी, Sragvī

ఓం స్రగ్విణే నమః | ॐ स्रग्विणे नमः | OM Sragviṇe namaḥ

స్రగ్వీ, स्रग्वी, Sragvī

స్రక్ అస్య అస్తి మాల ఈతనికి కలదు. భూత తన్మాత్ర రూపమైన వైజయన్తీ నామక మాలను ఎల్లప్పుడును ధరించియుండును. శబ్ద, స్పర్శ, రూప, రసగంధములు అను ఐదు జ్ఞానేంద్రియ విషయములగు తత్త్వములే పంచభూత తన్మాత్రలు. వాని శ్రేణినే పెద్దలు ఉపాసనకై విష్ణుని వక్షమున వ్రేలాడు వైజయంతీ నామక మాలనుగా చెప్పిరి.

:: పోతన భాగవతము - చతుర్థ స్కంధము ::

సీ.	మానిత శ్యామాయమాన శరీర దీధితులు నల్దిక్కుల దీటుకొనఁగఁ
	గాంచన మేఖలా కాంతులతోడఁ గౌ శేయ చేలద్యుతుల్ సెలిమి సేయ
	లక్ష్మీసమాయుక్త లలిత వక్షంబున వైజయంతీప్రభల్ వన్నె సూప
	హాటకరత్న కిరీట కోటి ప్రభల్ బాలార్క రుచులతో మేలమాడ
తే.	లలితనీలాభ్రరుచిఁ గుంతలములు దనరఁ, బ్రవిమాలాత్మీయ దేహజప్రభ సరోజ
	భవ భవమార ముఖ్యుల ప్రభలు మాప, నఖిలలోకైక గురుఁడు నారాయణుండు. (163)

ఎల్లలోకాలకూ మూలమైన శ్రీ వల్లభుని నల్లని మేమి కాంతులు నాల్గు దిక్కులయందు వ్యాపించుతున్నాయి. బంగారు మొలనూలి కాంతులతో పట్టు వలువ కాంతులు కలిసిపోయాయి. లక్ష్మీదేవికి కాపురమైన వక్షఃస్థలంపై వైజయంతీ మాలికాకాంతులు ప్రసరించుతున్నాయి. రత్నాలు పొదగబడిన బంగారు కిరీట కాంతులు బాలసూర్యుని ద్యుతులను అతిశయించుచున్నాయి. ఆయన శిరోజాలు నీలిమేఘ కాంతులతో ఒప్పుతున్నాయి. ఆయన దేహం నుంచి వెలువడే దివ్య ప్రభలు బ్రహ్మ, శివుడు మొదలైన దేవతా శ్రేష్ఠుల దేహకాంతులను క్రిందుపరుస్తున్నాయి.

---

Srak asya asti / स्रक् अस्य अस्ति One who wears the srak or garland. As the form of tanmātras, the essence of five elements, He wears always the garland called Vaijayanti.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

215. అనిమిషః, अनिमिषः, Animiṣaḥ

ఓం అనిమిషాయ నమః | ॐ अनिमिषाय नमः | OM Animiṣāya namaḥ

న నమిషతి నిత్య ప్రబుద్ధ స్వరూపః స్వాభావికమగు జ్ఞానము నందియున్న జ్ఞానాత్మక స్వరూపము కలవాడు కావున కన్నులు మూసికొనియుండు వాడు కాదు లేదా మత్స్యరూపుడు. మత్స్యము మూతపడని కన్నులు కల ప్రాణి. లేదా ఆత్మస్వరూపుడు. ఆత్మతత్త్వము ఎన్నడును మూతపడనిది.

---

Na namiṣati nitya prabuddha svarūpaḥ / न नमिषति नित्य प्रबुद्ध स्वरूपः One who is ever awake as He, by His is inherent nature, is the form of wisdom. Or He whose eyelids are never closed in His incarnation of Matsyāvatāra. Or One who is ever awake as ātman in everybody.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

214. నిమిషః, निमिषः, Nimiṣaḥ

ఓం నిమిషాయ నమః | ॐ निमिषाय नमः | OM Nimiṣāya namaḥ

నిమిషః, निमिषः, Nimiṣaḥ

నిమిషతి నేత్రే తన రెండు కన్నులను మూసికొని యుండువాడు. యోగ నిద్రారతస్య అస్య నేత్రే నిమీలితే యోగనిద్రాఽఽసక్తుడగు ఈతని కన్నులు రెండును మూసికొనియుండును.

:: పోతన భాగవతము - తృతీయ స్కంధము ::

సీ.	అనఘ! యేకోదకమై యున్న వేళ నంతర్నిరుద్ధానల దారు వితతి
	భాతిఁ జిచ్ఛక్తి సమేతుఁడై కపట నిద్రాలోలుఁ డగుచు నిమీలితాక్షుఁ
	డైన నారాయణుం డంబు మధ్యమున భాసుర సుధా ఫేన పాండుర శరీర
	రుచులు సహస్ర శిరో రత్న రుచులతోఁ జెలిమి చేయఁగ నొప్పు శేష భోగ
తే.	తల్పమునఁ బవ్వళించి యనల్పతత్త్వ, దీప్తిఁ జెన్నొందఁగా నద్వితీయుఁ డగుచు
	నభిరతుండయ్యుఁ గోర్కులయందుఁ బాసి, ప్రవిమలాకృతి నానంద భరితుఁ డగుచు. (272)

పూర్వం ప్రళయసమయంలో విశ్వమంతా జలమయంగా ఉన్నప్పుడు శ్రీమన్నారాయణుడు ఆదిశేషుణ్ణి పాన్పుగా చేసుకొని సముద్రమధ్యంలో పవ్వళించాడు. ఆ ఆదిశేషుడు స్వచ్ఛమైన అమృతం నురుగులవంటి శరీరం కలవాడు. అతని తెల్లని శరీర కాంతులు అతని వేయితలలపై తళతళలాడే రత్నాల కాంతులతో చెలిమి చేస్తున్నట్లుగా వెలుగోందాయి. నారాయణుడు తన కడుపులో అగ్నిని దాచుకొన్న దారువులా లోపల చైతన్య శక్తి కలవాడై ఉన్నాడు. అనంతమైన తత్త్వదీప్తితో అద్వితీయుడై ఆనందమయుడై కపటనిద్ర నభినయించుతూ కన్నులు మూసుకొని ఉన్నాడు. కుతూహలం కలిగి కూడా కోర్కెలు లేనివానిలా నిష్కళంకమైన స్వరూపంతో విరాజిల్లాడు.

---

Nimiṣati netre / निमिषति नेत्रे He whose eyelids are closed. Yoga nidrāratasya asya netre nimīlite / योग निद्रारतस्य अस्य नेत्रे निमीलिते He whose eyelids are closed in His Yoganidrā.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 3, Chapter 11
Antaḥ sa tasminsalila āste’nantāsano hariḥ,
Yoganidrānimīlākṣaḥ stūyamāno janālayaiḥ. (31)

:: श्रीमद्भागवते तृतीयस्कन्धे एकादशोऽध्यायः ::
अन्तः स तस्मिन्सलिल आस्तेऽनन्तासनो हरिः ।
योगनिद्रानिमीलाक्षः स्तूयमानो जनालयैः ॥ ३१ ॥

The Supreme Lord lies down in the water on the seat of Ananta, with His eyes closed, and the inhabitants of the Janaloka planets offer their glorious prayers unto the Lord with folded hands.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

213. సత్య పరాక్రమః, सत्य पराक्रमः, Satya parākramaḥ

ఓం సత్యపరాక్రమాయ నమః | ॐ सत्यपराक्रमाय नमः | OM Satyaparākramāya namaḥ

సత్య పరాక్రమః, सत्य पराक्रमः, Satya parākramaḥ

సత్యః అవితథః పరాక్రమః యస్య నిష్ఫలము కాని పరాక్రమము ఎవనికి కలదో అట్టివాడు.

:: శ్రీమద్రామాయణము – అరణ్యకాండము, సర్గ 37 ::
రామో విగ్రహవాన్ ధర్మః సాధుః సత్య పరాక్రమః ।
రాజా సర్వస్య లోకస్య దేవానాం మఘవానివ ॥ 13 ॥

శ్రీరాముడు ధర్మస్వరూపుడు, సాధు మూర్తి, నిరుపమాన పరాక్రమశాలి. దేవతలకు ఇంద్రునివలె అతడు సమస్తలోకములకును ప్రభువు.

---

Satyaḥ avitathaḥ parākramaḥ yasya / सत्यः अवितथः पराक्रमः यस्य He whose valor is never belied. One of unfailing valor.

Śrīmad Rāmāyaṇa - Book 3, Canto 37
Rāmo vigrahavān dharamaḥ sādhuḥ satya parākramaḥ,
Rājā sarvasya lokasya devānāṃ maghavāniva. (13)

:: श्रीमद्रामायण - अरण्य कांड, सर्ग ३७ ::
रामो विग्रहवान् धरमः साधुः सत्य पराक्रमः ।
राजा सर्वस्य लोकस्य देवानां मघवानिव ॥ १३ ॥

Ráma is virtue's self in human mould; He is kind and of unfailing valor. He is sovereign of the world just as Indra rules upon gods.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

212. సత్యః, सत्यः, Satyaḥ

ఓం సత్యాయై నమః | ॐ सत्यायै नमः | OM Satyāyai namaḥ

సత్యః, सत्यः, Satyaḥ

సత్య వచనము తన రూపముగా కలవాడు గనుక సత్యః అనునది శ్రీ విష్ణువు యొక్క నామమే. తస్మాత్ సత్యం పరమం వదంతి (నారాయణోపనిషత్ 79) అనగా సత్యవచనమే పరమాత్ముని రూపము అను శ్రుతి ఇచట ప్రమాణము.

లేదా సత్యమునకును సత్యమగువాడు కాబట్టి సత్యః.

:: పోతన భాగవతము - నవమ స్కంధము ::

క.	జగదవనవిహారీ! శత్రులోక ప్రహారీ! సుగుణఘనవిహారీ! సుందరీమానహారీ!
	విగతకలుషపోషీ! వీరవిద్యాభిలాషీ! స్వగురుహృదతోషీ! సర్వదా సత్యభాషీ! (736)

లోక రక్షణకోసం సంచరించేవాడా! శత్రువుల సమూహాన్ని దండించేవాడా! సుగుణాలచే ఉద్యానవనంలో విహరించేవాడా! అందగత్తెల అభిమానాన్ని అపహరించేవాడా! పుణ్యాత్ములను పోషించేవాడా! వీరత్వంలో అభినివేశం కలవాడా! గురువుల హృదయాలకు సంతోషాన్ని కలిగించేవాడా! ఎల్లప్పుడూ సత్యాన్నే పలికేవాడా!

106. సత్యః, सत्यः, Satyaḥ

---

Because He is satyavacana as His words always come true vide the śruti Tasmāt satyaṃ paramaṃ vadaṃti (Nārāyaṇopaniṣat 79) therefore they say truth is paramount.

Or since He is the Truth of truth, He is Satyaḥ.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 10, Chapter14
Ekastvamātmā puruṣaḥ purāṇaḥ satyaḥ svayaṃjyotirananta ādyaḥ,
nityo’kṣaro’jasrasukho nirañjanaḥ pūrṇādvayo mukta upādhito’mr̥taḥ. (23)

:: श्रीमद्भागवते दशम स्कन्धे, पूर्वार्धे, चतुर्दशोऽध्यायः ॥
एकस्त्वमात्मा पुरुषः पुराणः सत्यः स्वयंज्योतिरनन्त आद्यः ।
नित्योऽक्षरोऽजस्रसुखो निरञ्जनः पूर्णाद्वयो मुक्त उपाधितोऽमृतः ॥ २३ ॥

You are the one Supreme Soul, the primeval Supreme Personality, the Absolute Truth - self-manifested, endless and beginning less. You are eternal and infallible, perfect and complete, without any rival and free from all material designations. Your happiness can never be obstructed, nor have You any connection with material contamination. Indeed, You are the indestructible nectar of immortality.

106. సత్యః, सत्यः, Satyaḥ

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

211. ధామ, धाम, Dhāma

ఓం ధామ్నే నమః | ॐ धाम्ने नमः | OM Dhāmne namaḥ

ధామ, धाम, Dhāma

ధామన్ శబ్దమునకు జ్యోతిస్సు అని అర్థము. నారాయణుడు జ్యోతి స్వరూపుడు. లేదా ధామన్ అనగా స్థానము. నారాయణుడు కామితములకును స్థానము.

:: పోతన భాగవతము - చతుర్థ స్కంధము ::

సీ.	పంకజనాభాయ సంకర్షణాయ శాం, తాయ విశ్వప్రబోధాయ భూత
	సూక్ష్మేంద్రియాత్మనే సూక్ష్మాయ వాసుదే, వాయ పూర్ణాయ పుణ్యాయ నిర్వి
	కారాయ కర్మవిస్తారకాయ త్రయీ, పాలాయ త్రైలోక్యపాలకాయ
	సోమరూపాయ తేజోబలాఢ్యాయ స్వ, యం జ్యోతిషే దురంతాయ కర్మ
తే.	సాధనాయ పురాపురుషాయ యజ్ఞ, రేతసే జీవతృప్తాయ పృథ్వీరూప
	కాయ లోకాయ నభసేఽన్తకాయ విశ్వ యోనయే విష్ణవే జిష్ణవే నమోఽస్తు.(702)

లోకాత్మకమైన పద్మము నీ బొడ్డున ఉంటుంది. అహంకారానికి అధిష్ఠాతవయిన సంకర్షణుడవు నీవు. నీవు శాంతుడవు. విశ్వమునకు ఉపదేశకుడవు. తన్మాత్రలకు, ఇంద్రియాలకు నీవే ఆశ్రయము. నీవు అవ్యక్తుడవు. చిత్తమునకు అధిష్ఠాతవయిన వాసుదేవుడవు నీవు. నీవు విశ్వమెల్లా నిండినవాడవు. పుణ్యశరీరుడవు. నిర్వికారుడవు. కర్మములనుండి దాటించువాడవు. వేద సంరక్షకుడవు. తేజో బలములు కలవాడవు. స్వయంగా ప్రకాశించే జ్యోతి స్వరూపుడవు. నీవు అంతము లేని వాడవు. కర్మములకు సాధనమైన వాడవు. పురాణ పురుషుడవు. యజ్ఞస్థల రూపుడవు. జీవ తృప్తుడవు. భూ స్వరూపుడవు. లోక స్వరూపుడవు. ఆకాశం నీవే. నీవు ముఖాగ్నిచేత లోకాన్ని దహిస్తావు. నీవు సృష్టికర్తవు. విష్ణుడవు. జిష్ణుడవు. నీకు నమస్కారం.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - విభూతి యోగము ::
పరం బ్రహ్మ ప్రమం ధామ పవిత్రం పరమం భవాన్ ।
పురుషం శాశ్వతం దివ్యమాదిదేవమజం విభుమ్ ॥ 12 ॥
ఆహుస్త్వాం ఋషయస్సర్వే దేవర్షిర్నారదస్తథా ।
 అసితో దేవలో వ్యాసస్స్వయం చైవ బ్రవీషి మే ॥ 13 ॥ 

(అర్జునుడు) మీరు పరబ్రహ్మస్వరూపులు, పరంధాములు అనగా పరమపద స్వరూపుడు లేదా గొప్ప తేజస్స్వరూపుడు. పరమపావనరూపులు. మిమ్ము నిత్యులుగను, ప్రకాశస్వరూపులుగను, పరమపురుషులుగను, ఆదిదేవులుగను, జన్మరహితులుగను, సర్వవ్యాపకులుగను, ఋషులందరున్ను, దేవర్షియగు నారదుడున్ను, అసితుడున్ను, దేవలుడున్ను, వేదవ్యాసమహర్షియు చెప్పుచున్నారు. స్వయముగ మీరున్ను ఆప్రకారమే మిమ్ము గూర్చి నాకు చెప్పుచున్నారు.

---

The word Dhāman can imply lustre or brilliance. Or as He is the source of all desires, He is Dhāma. Ultimate support of all values. The shelter.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 3, Chapter 26
Anādirātmā puruṣo nirguṇaḥ prakr̥teḥ paraḥ,
Pratyagdhāmā svayaṃjyotirviśvaṃ yena samanvitam. (3)

:: श्रीमद्भागवते तृतीयस्कन्धे षड्विंषोऽध्यायः ::
अनादिरात्मा पुरुषो निर्गुणः प्रकृतेः परः ।
प्रत्यग्धामा स्वयंज्योतिर्विश्वं येन समन्वितम् ॥ ३ ॥

He has no beginning. He is transcendental to the material modes of nature and beyond the existence of this material world. He is perceivable everywhere because He is self-effulgent, and by His self-effulgent luster the entire creation is maintained.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 10
Paraṃ brahma pramaṃ dhāma pavitraṃ paramaṃ bhavān,
Puruṣaṃ śāśvataṃ divyamādidevamajaṃ vibhum. (12)
Āhustvāṃ r̥ṣayassarve devarṣirnāradastathā,
Asito devalo vyāsassvayaṃ caiva bravīṣi me. (13)

:: श्रीमद्भगवद्गीत - विभूति योग ::
परं ब्रह्म प्रमं धाम पवित्रं परमं भवान् ।
पुरुषं शाश्वतं दिव्यमादिदेवमजं विभुम् ॥ १२ ॥
आहुस्त्वां ऋषयस्सर्वे देवर्षिर्नारदस्तथा ।
असितो देवलो व्यासस्स्वयं चैव ब्रवीषि मे ॥ १३ ॥

Arjuna said: The Supreme Spirit, the Supreme Shelter, the Supreme Purity are you! All the great sages, the divine seer Narada, as well as Asita, Devala and Vyasa have thus described you as the self-evolved Eternal Being, the Original Deity, uncaused and omnipresent. And now you yourself are telling me the same.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥

210. గురుతమః, गुरुतमः, Gurutamaḥ

ఓం గురుతమాయ నమః | ॐ गुरुतमाय नमः | OM Gurutamāya namaḥ

గురుతమః, गुरुतमः, Gurutamaḥ

విరించి ప్రముఖేభ్యోఽపి బ్రహ్మ విద్యాం ప్రయచ్ఛతి ।
యస్య విష్ణుర్గురుతమో యో బ్రహ్మాణ మితిశ్రుతేః ॥

గురువులలోనెల్ల గొప్పవాడు. చతుర్ముఖబ్రహ్మ మొదలగు వారికి కూడా బ్రహ్మ విద్యను సంప్రదానము చేసిన వాడు. వారికి కూడా తండ్రియును.

:: శ్వేతాశ్వరోపనిషత్ - షష్ఠోఽధ్యాయః ::
యో బ్రహ్మాణాం విదధాతి పూర్వం యో వై వేదాగ్‍ంశ్చ ప్రహిణోతి తస్మై ।
తగ్‍ం హ దేవ మాత్మ బుద్ధి ప్రకాశం ముముక్షుర్వై శరణమహం ప్రపద్యే ॥ 18 ॥

ఏ పరమేశ్వరుడు సృష్ట్యాదిలో చతుర్ముఖ బ్రహ్మను సృజించి అతనికి వేదములను ఉపదేశించెనో, అట్టి పరమేశ్వరుని ఆత్మబుద్ధి ప్రకాశకుని మోక్షేచ్ఛ గల నేను శరణు జెందుచున్నాను. 

---

Virinci pramukhebhyo’pi brahma vidyāṃ prayacchati,
Yasya viṣṇurgurutamo yo brahmāṇa mitiśruteḥ.

विरिन्चि प्रमुखेभ्योऽपि ब्रह्म विद्यां प्रयच्छति ।
यस्य विष्णुर्गुरुतमो यो ब्रह्माण मितिश्रुतेः ॥

As He originated the traditional teaching of Brahmavidyā to Virinci i.e., Brahmā and others, He is Gurutamaḥ.

Śvetāśvaropaniṣat - Chapter 6
Yo brahmāṇāṃ vidadhāti pūrvaṃ yo vai vedāgˈṃśca prahiṇoti tasmai,
Tagˈṃ ha deva mātma buddhi prakāśaṃ mumukṣurvai śaraṇamahaṃ prapadye. (18)

:: श्वेताश्वरोपनिषत् - षष्ठोऽध्यायः ::
यो ब्रह्माणां विदधाति पूर्वं यो वै वेदाग्‍ंश्च प्रहिणोति तस्मै ।
तग्‍ं ह देव मात्म बुद्धि प्रकाशं मुमुक्षुर्वै शरणमहं प्रपद्ये ॥ १८ ॥

Seeking Liberation, I take refuge in the Lord, the revealer of Self-Knowledge, who in the beginning created Brahma and delivered the Vedas to Him.

गुरुर्गुरुतमो धाम सत्यस्सत्यपराक्रमः ।

निमिषोऽनिमिषस्स्रग्वी वाचस्पति रुदारधीः ॥ २३ ॥

గురుర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్యపరాక్రమః ।

నిమిషోఽనిమిషస్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః ॥ ౨౩ ॥

Gururgurutamo dhāma satyassatyaparākramaḥ ।

Nimiṣo’nimiṣassragvī vācaspati rudāradhīḥ ॥ 23 ॥