270. వసుః, वसुः, Vasuḥ

ఓం వసవే నమః | ॐ वसवे नमः | OM Vasave namaḥ

దీయమానం వసు సః ఏవ వసుదః నామమున చెప్పబడినట్లు పరమాత్మునిచే ఈయబడు 'వసు' లేదా 'ధనము' కూడ అతడే కనుక అతనిని వసుః అనదగును.

లేదా ఆవాసయతి ఆచ్ఛాదయతి ఆత్మస్వరూపం మాయయా ఇతి వసుః తన స్వరూపమును మాయచేత వాసించును లేదా కప్పివేయును.

లేదా వసతి అంతరిక్షే ఏవ అసాధారణేన వసనేన న అన్యత్ర ఇతి వాయుః వసుః ఇతి ఉచ్యతే ఇతర దేవతల వలెను ఇతర ప్రాణులవలెను ద్యుల్లోకమందో భూలోకమందో కాక అసాధారణముగా అంతరిక్షమునందే వసించును కావున ఈ వ్యుత్పత్తిచే వాయువు వసుః. అసాధారణమగు ఈ వాయువు కూడ పరమాత్ముని విభూతియే కదా.

:: కఠోపనిషత్ - (ద్వితీయాధ్యాయము) 5వ వల్లి ::
హంసః శుచిషద్ వసురన్తరిక్షసద్ హోతా వేదిష దతిథిర్దురోణషత్ ।
నృషద్వరస దృతసద్ వ్యోమస దబ్జా గోజా ఋతజా అద్రిజా ఋతం బృహత్ ॥ 2 (88) ॥

సూర్యునివలె స్వర్గములో నివసించును. వాయువువలె ఆకాశములో నివసించును. అగ్నివలె భూమియందును, అతిథివలె గృహములోనూ నివసించును. ఆ పురుషుడు మానవులలోనూ, దేవతలలోనూ, యజ్ఞములలోనూ, సత్యములోనూ, అగ్నిలోను కూడ నిండియుండును. జలములో జన్మించుచున్నాడు. భూమిలో జన్మించుచున్నాడు. కొండలలోనుద్భవించుచున్నాడు. ఆయాత్మ సత్యస్వరూపుడై ప్రకాశించుచున్నాడు.

---

Dīyamānaṃ vasu saḥ eva / दीयमानं वसु सः एव He Himself is the wealth (Vasudaḥ) which is given; so He is Vasuḥ.

Or Āvāsayati ācchādayati ātmasvarūpaṃ māyayā iti Vasuḥ / आवासयति आच्छादयति आत्मस्वरूपं मायया इति वसुः He veils His nature by māya; Vasaḥ means a cloth worn around the limbs to cover them.

Or Vasati aṃtarikṣe eva asādhāraṇena vasanena na anyatra iti vāyuḥ vasuḥ iti ucyate / वसति अंतरिक्षे एव असाधारणेन वसनेन न अन्यत्र इति वायुः वसुः इति उच्यते One who as air moves about having one's exclusive Vāsa or residence in the Ākāsa.

Kaṭhopaniṣat - Part II, Canto II
Haṃsaḥ śuciṣad vasurantarikṣasad hotā vediṣa datithirduroṇaṣat,
Nr̥ṣadvarasa dr̥tasad vyomasa dabjā gojā r̥tajā adrijā r̥taṃ br̥hat. (2)

:: कठोपनिषत् - (द्वितीयाध्याय) ५व वल्लि ::
हंसः शुचिषद् वसुरन्तरिक्षसद् होता वेदिष दतिथिर्दुरोणषत् ।
नृषद्वरस दृतसद् व्योमस दब्जा गोजा ऋतजा अद्रिजा ऋतं बृहत् ॥ २ (८८) ॥

As the moving Sun He dwells in heaven; as air He pervades all and dwells in the inter-space; as fire He resides on the earth; as Soma He stays in the jar; He lives among men; He lives among gods; He dwells in truth; He dwells in space; He is born in water; He takes birth from the earth; He is born in the sacrifice; He emerges from the mountains; He is unchanging and He is great.

सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रोवसुदो वसुः ।

नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९ ॥

సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేన్ద్రోవసుదో వసుః ।

నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః ॥ ౨౯ ॥

Subhujo durdharo vāgmī mahendrovasudo vasuḥ ।

Naikarūpo br̥hadrūpaḥ śipiviṣṭaḥ prakāśanaḥ ॥ 29 ॥

269. వసుదః, वसुदः, Vasudaḥ

ఓం వసుదాయ నమః | ॐ वसुदाय नमः | OM Vasudāya namaḥ

దదాతియో వసు ధనం స ఏవ వసుదో హరిః ।
విద్వద్భిరుచ్యతేఽన్నాదో వసుదాన ఇతి శ్రుతేః ॥

వసు అనగా స్వర్ణాది రూప ధనము. వసువును అనగా ధనమును ఇచ్చువాడుగనుక, హరి వసుదః.

:: బృహదారణ్యకోపనిషత్ - షష్ఠాద్యాయః, చతుర్థం బ్రాహ్మణమ్ ::
స వా ఏష మహా నజ ఆత్మాన్నాదో వసుదానో విన్దతే వసు య ఏవం వేద ॥ 24 ॥

ఆ ప్రసిద్ధమగు ఆత్మ స్వరూపము, అన్నమును భక్షించు నదియును, ప్రాణులయొక్క కర్మఫలమును కూర్చునదియును అగుచున్నది. ఎవడు ఈ ప్రకారము తెలిసికొనుచున్నాడో, అతడు సర్వభూతములయందును ఆత్మస్వరూపుడై అన్నమును భక్షించుచున్నాడు. సమస్త కర్మఫలమును పొందుచున్నాడు.

---

Dadātiyo vasu dhanaṃ sa eva vasudo hariḥ,
Vidvadbhirucyate’nnādo vasudāna iti śruteḥ.

ददातियो वसु धनं स एव वसुदो हरिः ।
विद्वद्भिरुच्यतेऽन्नादो वसुदान इति श्रुतेः ॥

Vasu means gold and other forms of such riches. Since Hari bestows such riches, He is  Vasudaḥ.

Br̥hadāraṇyakopaniṣat - Chapter IV, Section IV
Sa vā eṣa mahā naja ātmānnādo vasudāno vindate vasu ya evaṃ veda. (24)

:: बृहदारण्यकोपनिषत् - षष्ठाद्यायः, चतुर्थं ब्राह्मणम् ::
स वा एष महा नज आत्मान्नादो वसुदानो विन्दते वसु य एवं वेद ॥ २४ ॥ 

That great, birthless Self is the eater of food and giver of wealth (the fruits of one's work). He who knows it as such receives wealth (those fruits).

सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रोवसुदो वसुः ।

नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९ ॥

సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేన్ద్రోవసుదో వసుః ।

నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః ॥ ౨౯ ॥

Subhujo durdharo vāgmī mahendrovasudo vasuḥ ।

Naikarūpo br̥hadrūpaḥ śipiviṣṭaḥ prakāśanaḥ ॥ 29 ॥

268. మహేన్ద్రః, महेन्द्रः, Mahendraḥ

ఓం మహేంద్రాయ నమః | ॐ महेन्द्राय नमः | OM Mahendrāya namaḥ

మహాన్ చ అసౌ ఇంద్రః చ ఈతడు గొప్పవాడగు ఇంద్రుడు. మహానింద్రో మహేంద్ర ఇతీశ్వరాణామ్మహేశ్వరః ఇంద్రులకు ఇంద్రుడు. అట్లు ఈశ్వరులగు వారికిని ఈశ్వరుడు.

---

Mahān ca asau indraḥ ca / महान् च असौ इंद्रः च He is the great Indra (King of Gods). Mahānindro mahendra itīśvarāṇāmmaheśvaraḥ / महानिंद्रो महेंद्र इतीश्वराणाम्महेश्वरः He is the Indra of Indras; He is God of gods.

सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रोवसुदो वसुः ।

नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९ ॥

సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేన్ద్రోవసుదో వసుః ।

నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః ॥ ౨౯ ॥

Subhujo durdharo vāgmī mahendrovasudo vasuḥ ।

Naikarūpo br̥hadrūpaḥ śipiviṣṭaḥ prakāśanaḥ ॥ 29 ॥

267. వాగ్మీ, वाग्मी, Vāgmī

ఓం వాగ్మినే నమః | ॐ वाग्मिने नमः | OM Vāgmine namaḥ

యన్నిఃసృతా బ్రహ్మమయీ వాక్తద్వాగ్మీతి కథ్యతే వేదమయి వేదరూప అగు పవిత్ర పూజ్యవాక్కు ఈతనినుండి నిఃశ్వాసరూపమున వెలువడినది కావున ఈ విష్ణువు వాగ్మి.

---

Yanniḥsr̥tā brahmamayī vāktadvāgmīti kathyate / यन्निःसृता ब्रह्ममयी वाक्तद्वाग्मीति कथ्यते One from whom the words constituting Veda come out.

सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रोवसुदो वसुः ।

नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९ ॥

సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేన్ద్రోవసుదో వసుః ।

నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః ॥ ౨౯ ॥

Subhujo durdharo vāgmī mahendrovasudo vasuḥ ।

Naikarūpo br̥hadrūpaḥ śipiviṣṭaḥ prakāśanaḥ ॥ 29 ॥

266. దుర్ధరః, दुर्धरः, Durdharaḥ

ఓం దుర్ధరాయ నమః | ॐ दुर्धराय नमः | OM Durdharāya namaḥ

పృథివ్యాదీన్యపి సదా లోకానాం ధారకాణి చ ।
అన్యైర్వోఢుమశక్యాని ధారయన్ పరమేశ్వరః ॥

దుఃఖేనాపి ధారయితుం అశక్యః ఎంతటి శ్రమతో కూడా ధరించబడుటకు శక్యుడు కాడు. ఏలయన లోకములను ధరియించునవియు ఇతరులచే ఎవ్వరిచేతనూ ధరించబడుటకు శక్యము కానివియును అగు పృథివి మొదలగు వానిని కూడా ధరించువాడు కావున నారాయణుడు ఎవరి చేతనూ ధరించబడ శక్యము కానివాడు. కావున దుర్ధరః.

లేదా దుఃఖేన ధ్యాన సమయే ముముక్షుభిః హృదయే ధార్యతే ధ్యాన సమయమున ముముక్షువుల అనగా మోక్షమును కోరువారిచేత ఎంతయో శ్రమచే హృదయమున ధరించబడును - దుర్ + ధరః.

---

Pr̥thivyādīnyapi sadā lokānāṃ dhārakāṇi ca,
Anyairvoḍumaśakyāni dhārayan parameśvaraḥ.

पृथिव्यादीन्यपि सदा लोकानां धारकाणि च ।
अन्यैर्वोढुमशक्यानि धारयन् परमेश्वरः ॥

Duḥkhenāpi dhārayituṃ aśakyaḥ / दुःखेनापि धारयितुं अशक्यः No matter how hard it may be attempted, the One who cannot be supported by any one since He supports the universe which have objects like Earth that no one can support.

Or Duḥkhena dhyāna samaye mumukṣubhiḥ hr̥daye dhāryate / दुःखेन ध्यान समये मुमुक्षुभिः हृदये धार्यते He who is borne by the seekers of salvation with difficulty in their hearts at the time of contemplation and meditation.

सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रोवसुदो वसुः ।

नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९ ॥

సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేన్ద్రోవసుదో వసుః ।

నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః ॥ ౨౯ ॥

Subhujo durdharo vāgmī mahendrovasudo vasuḥ ।

Naikarūpo br̥hadrūpaḥ śipiviṣṭaḥ prakāśanaḥ ॥ 29 ॥

265. సుభుజః, सुभुजः, Subhujaḥ

ఓం సుభుజాయ నమః | ॐ सुभुजाय नमः | OM Subhujāya namaḥ

సుభుజః, सुभुजः, Subhujaḥ

జగద్రక్షకా అస్య నృహరేః శోభనా భుజాః ।
యతస్సఏవ భగవాన్ విష్ణుస్సుభుజ ఈర్యతే ॥

జగద్రక్షణ చేయు శోభనములగు భుజములు గల విష్ణువు సుభుజః.

:: పోతన భాగవతము - పదునొకండవ స్కంధము ::
చ. నగుమోమున్ సుమధ్యమును నల్లని మేనును లచ్చి కాట ప
     ట్టగు నురమున్ మహాభుజము లంచితకుండలకర్ణముల్ మదే
     భ గతియు నీల వేణియుఁ గృపారసదృష్టియుఁ గల్గు వెన్నుఁ డి
     మ్ముగఁ బొడసూపుఁగాతఁ గనుమూసిన యప్పుడు విచ్చినప్పుడున్‍. (124)

నవ్వు ముఖమూ, చక్కని నడుమూ, నల్లని దేహము, లక్ష్మీదేవికి నివాసమైన వక్షమూ, పెద్ద బాహువులూ, అందమైన కుండలాలు గల చెవులూ, గజగమనమూ, నల్లని జుట్టూ, దయారసం చిందే చూపు గలిగిన విష్ణుమూర్తి నేను కనులు మూసినపుడూ, తెరిచినపుడూ పొడసూపుగాత!

---

Jagadrakṣakā asya nr̥hareḥ śobhanā bhujāḥ,
Yatassaeva bhagavān viṣṇussubhuja īryate.

जगद्रक्षका अस्य नृहरेः शोभना भुजाः ।
यतस्सएव भगवान् विष्णुस्सुभुज ईर्यते ॥

Lord Viṣṇu is with beautiful and auspicious arms, which protect the worlds. Hence He is Subhujaḥ.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 11, Chapter 14
Samaṃ praśāntaṃ sumukhaṃ dīrghacārucaturbhujam,
Sucārusundaragrīvaṃ sukapolaṃ śucismitam. (38)

:: श्रीमद्भागवते एकादशस्कन्धे चतुर्दशोऽध्यायः ::
समं प्रशान्तं सुमुखं दीर्घचारुचतुर्भुजम् ।
सुचारुसुन्दरग्रीवं सुकपोलं शुचिस्मितम् ॥ ३८ ॥

That form is perfectly proportioned, gentle and cheerful. It possesses four beautiful long arms, a charming, beautiful neck, a handsome forehead, a pure smile.

सुभुजो दुर्धरो वाग्मी महेन्द्रोवसुदो वसुः ।

नैकरूपो बृहद्रूपः शिपिविष्टः प्रकाशनः ॥ २९ ॥

సుభుజో దుర్ధరో వాగ్మీ మహేన్ద్రోవసుదో వసుః ।

నైకరూపో బృహద్రూపః శిపివిష్టః ప్రకాశనః ॥ ౨౯ ॥

Subhujo durdharo vāgmī mahendrovasudo vasuḥ ।

Naikarūpo br̥hadrūpaḥ śipiviṣṭaḥ prakāśanaḥ ॥ 29 ॥

264. శ్రుతి సాగరః, श्रुति सागरः, Śruti sāgaraḥ

ఓం శ్రుతిసాగరాయ నమః | ॐ श्रुतिसागराय नमः | OM Śrutisāgarāya namaḥ

శ్రుతయస్సాగరా ఇవ నిధీయంతేఽత్ర మాధవే ।
తస్మాద్విష్ణుర్మహా దేవః శ్రుతిసాగర ఉచ్యతే ॥

నదులకు సముద్రమున వలె శ్రుతులకు అనగా వేదములకు సాగరము వంటివాడు విష్ణువు. సాగరమునందువలె ఈతనియందు వేదములు నిలుపబడియున్నవిగనుక ఆ దేవదేవుడు శ్రుతిసాగరుడు.

---

Śrutayassāgarā iva nidhīyaṃte’tra mādhave,
Tasmādviṣṇurmahā devaḥ śrutisāgara ucyate.

श्रुतयस्सागरा इव निधीयंतेऽत्र माधवे ।
तस्माद्विष्णुर्महा देवः श्रुतिसागर उच्यते ॥

One to whom all the Śruti or Vedas flow. The Śrutis are laid in Him as in the ocean. Śruti or Vedic wisdom has as its purport just as all waters flows to the ocean.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

263. వివిక్తః, विविक्तः, Viviktaḥ

ఓం వివిక్తాయ నమః | ॐ विविक्ताय नमः | OM Viviktāya namaḥ

ఏవం స వర్ధమానోఽపి పృథగేవ హి తిష్ఠతి ।
ఇతివిష్ణుర్వాసుదేవో వివిక్త ఇతి కథ్యతే ॥

వర్ధమానుడై అనగా ప్రపంచరూపమున వృద్ధినందుచుండియు దానితోనూ, అందలి ద్వంద్వములతోను అంటక వానినుండి వేరుగానే యున్నాడు.

---

Evaṃ sa vardhamāno’pi pr̥thageva hi tiṣṭhati,
Itiviṣṇurvāsudevo vivikta iti kathyate. 

एवं स वर्धमानोऽपि पृथगेव हि तिष्ठति ।
इतिविष्णुर्वासुदेवो विविक्त इति कथ्यते ॥

Being Vardhamāna i.e., though in the form of Universe He is ever growing, He remains untouched and unaffected by its duality.

Śrīmad Bhāgavata Canto 5, Chapter 19
Kartāsya sargādiṣu yo na badhyate na hanyate dehagato’pi daihikaiḥ,
Draṣṭurna dr̥gyasya guṇairvidūṣyate tasmai namo’sktaviviktasākṣiṇe. (12)

:: श्रीमद्भागवते पञ्चमस्कन्धे एकोनविंशोऽध्यायः ::
कर्तास्य सर्गादिषु यो न बध्यते न हन्यते देहगतोऽपि दैहिकैः ।
द्रष्टुर्न दृग्यस्य गुणैर्विदूष्यते तस्मै नमोऽस्क्तविविक्तसाक्षिणे ॥ १२ ॥

He is the master of the creation, maintenance and annihilation of this visible cosmic manifestation, yet He is completely free from false prestige. Although to the foolish He appears to have accepted a material body like us, He is unaffected by bodily tribulations like hunger, thirst and fatigue. Although He is the witness who sees everything, His senses are unpolluted by the objects He sees. Let me offer my respectful obeisances unto that unattached, pure witness of the world, the Supreme Soul.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

262. వర్ధమానః, वर्धमानः, Vardhamānaḥ

ఓం వర్ధమానాయ నమః | ॐ वर्धमानाय नमः | OM Vardhamānāya namaḥ

విశ్వరూపేణ వర్ధతే ।
జనార్ధనో వాసుదేవో వర్ధమాన ఇతీర్యతే ॥

విశ్వరూపమున వర్ధిల్లుచున్నాడు లేదా వృద్ధినొందుచున్నాడు. ఈ కారణముననే జనార్ధనుడూ, వాసుదేవుడూ అయిన ఆ భగవంతుడు వర్ధమానః అని చెప్పబడుచున్నాడు.

---

Viśvarūpeṇa vardhate,
Janārdhano vāsudevo vardhamāna itīryate.

विश्वरूपेण वर्धते ।
जनार्धनो वासुदेवो वर्धमान इतीर्यते ॥

Since Lord Janārdhana, Vāsudeva in the form Universe is ever expanding and flourishing, He is known by the name Vardhamānaḥ.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 8, Chapter 5
Ambhastu yadreta udāravīryaṃ sidhyanti jīvantyuta vardhamānāḥ,
Lokā yato’thākhilalokapālāḥ prasīdatāṃ naḥ sa mahāvibhūtiḥ. (33)

:: श्रीमद्भागवते अष्टम स्कन्धे पञ्चमोऽध्यायः ::
अम्भस्तु यद्रेत उदारवीर्यं सिध्यन्ति जीवन्त्युत वर्धमानाः ।
लोका यतोऽथाखिललोकपालाः प्रसीदतां नः स महाविभूतिः ॥ ३३ ॥

The entire cosmic manifestation has emerged from water, and it is because of water that all living entities endure, live and develop. This water is nothing but the semen of His. Therefore, may the He, who has such great potency, be pleased with us.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

261. వర్ధనః, वर्धनः, Vardhanaḥ

ఓం వర్ధనాయ నమః | ॐ वर्धनाय नमः | OM Vardhanāya namaḥ

వర్ధనో వర్ధయతి యో వృద్ధిని లేదా శుభములను కలుగజేయువాడు గావున విష్ణువు వర్ధనుడనబడును.

---

Vardhano vardhayati yo / वर्धनो वर्धयति यो One who augments. He who causes prosperity or bestows auspicious augmentation.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 3, Chapter 24
Svīyaṃ vākyamr̥taṃ kartumavatīrṇo’si me gr̥he,
Cikīrṣurbhagavānjñānaṃ bhaktānāṃ mānavardhanaḥ. (30)

:: श्रीमद्भागवते तृतीयस्कन्धे चतुर्विंशोऽध्यायः ::
स्वीयं वाक्यमृतं कर्तुमवतीर्णोऽसि मे गृहे ।
चिकीर्षुर्भगवान्ज्ञानं भक्तानां मानवर्धनः ॥ ३० ॥

Kardama Muni said: You, my dear Lord, who are always increasing the honor of Your devotees, have descended in my home just to fulfill Your word and disseminate the process of real knowledge.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

260. వృషోదరః, वृषोदरः, Vr̥ṣodaraḥ

ఓం వృషోదరాయ నమః | ॐ वृषोदराय नमः | OM Vr̥ṣodarāya namaḥ

వర్షతి ఇతి వృషమ్ అని వ్యుత్పత్తి వర్షించునది కావున 'వృషమ్‍.' హరిర్వృషోదరో యస్య వర్షతీవోదరం ప్రజాః ఈతడు సకల జగత్సృష్టికర్త కావున ఈతని ఉదరము ప్రాణులను వర్షించుచున్నదో అనునట్లు కనబడును.

---

As per the derivation Varṣati iti vr̥ṣam / वर्षति इति वृषम् As it showers it is 'Vr̥ṣam / वृषम्‌.' Harirvr̥ṣodaro yasya varṣatīvodaraṃ prajāḥ / हरिर्वृषोदरो यस्य वर्षतीवोदरं प्रजाः He rains as it were, the creatures from His womb and hence He is Vr̥ṣodaraḥ.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

259. వృషపర్వా, वृषपर्वा, Vr̥ṣaparvā

ఓం వృషపర్వణే నమః | ॐ वृषपर्वणे नमः | OM Vr̥ṣaparvaṇe namaḥ

వృషపర్వా, वृषपर्वा, Vr̥ṣaparvā

వృష రూపాణి సోపాన పర్వాణి అస్య పరం ధామ అరురుక్షోః ఈతని ఉత్తమ స్థానము అను సౌధమును ఆరోహించ గోరువానికి సాధనముగా వృషపర్వములు అనగా పరమ పదము నధిరోహించు వానికి ధర్మమనెడి నిచ్చెనమెట్లు గలవు. అట్టి వృషపర్వములు గల విష్ణువు వృషపర్వ అని చెప్పబడును.

---

Vr̥ṣa rūpāṇi sopāna parvāṇi asya paraṃ dhāma arurukṣoḥ / वृष रूपाणि सोपान पर्वाणि अस्य परं धाम अरुरुक्षोः For those who wish to ascend to the highest state, they say the dharmas are formed as the steps. Therefore He is Vr̥ṣaparvā.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

258. విష్ణుః, विष्णुः, Viṣṇuḥ

ఓం విష్ణవే నమః | ॐ विष्णवे नमः | OM Viṣṇave namaḥ

విష్ణుః, विष्णुः, Viṣṇuḥ

వి అనగా పాదన్యాసము - అడుగు వేయుట. పాదన్యాసక్రమమును విక్రమము అందురు. అన్ని వైపులకును తన పాదన్యాసము కలవాడు కావున నారాయణుడు విష్ణుః అనబడును. 

:: మహాభారతము - ఉద్యోగ పర్వము, సప్తతిమోఽధ్యాయము ::
విష్ణుర్విక్రమణాద్ దేవో జయనాజ్జిష్ణురుచ్యతే ।
శాశ్వతత్వాదనన్తశ్చ గోవిన్దో వేదనాద్ గవామ్ ॥ 13 ॥

విక్రమణ అనగా వామనావతారములో ముల్లోకాలను ఆక్రమించిన కారణాన ఆ భగవానుడు 'విష్ణువు'గా పిలువబడతాడు. ఆయన అందరిపై విజయమును సాధించిన కారణాన 'జిష్ణువు'గా పిలువబడతాడు. శాశ్వతుడూ, నిత్యుడూ అయినందున 'అనన్తుడు'గా, గోవులు లేదా ఇంద్రియముల జ్ఞాతా మరియు ప్రకాశకుడు కావున (గాం విందతి) 'గోవిందుడు'గా చెప్పబడుతాడు.

---

Vi means foot step. Stepping on. Sequence of foot steps is called 'Vikrama'. Since He has his foot steps all over or in other words since He is all pervading, Lord Nārāyaṇa is known by the name 'Viṣṇu'.

Mahābhārata - Book 5, Chapter 70
Viṣṇurvikramaṇād devo jayanājjiṣṇurucyate,
Śāśvatatvādanantaśca govindo vedanād gavām. (13)

:: महाभारत - उद्योग पर्व, सप्ततिमोऽध्यायः ::
विष्णुर्विक्रमणाद् देवो जयनाज्जिष्णुरुच्यते ।
शाश्वतत्वादनन्तश्च गोविन्दो वेदनाद् गवाम् ॥ १३ ॥

Because of Vikramaṇa, which implies the act of occupying the three worlds with foot steps in the incarnation of Vāmana, He is known by the name 'Viṣṇu'. He is known by the name 'Jiṣṇu' because he is victorious upon everyone. As He is permanent and eternal, He is called 'Ananta' and since He is related to and sustainer of Cows or in another sense, the sensory organs, He is called Govinda.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

257. వృషభః, वृषभः, Vr̥ṣabhaḥ

ఓం వృషభాయ నమః | ॐ वृषभाय नमः | OM Vr̥ṣabhāya namaḥ

వర్షతి ఇతి వృషః వర్షించువాడు లేదా వర్షించునది వృషః అనబడును. భక్తేభ్యః కామాన్ వర్షతి అను వ్యుత్పత్తిచే భక్తుల కొరకు కోరికల ఫలములను వర్షించును అను అర్థమున వృషభః అనగా విష్ణువు.

---

Varṣati iti vr̥ṣaḥ / वर्षति इति वृषः Showering or to bestow is the meaning of Vr̥ṣaḥ / वृषः. Bhaktebhyaḥ kāmān varṣati / भक्तेभ्यः कामान् वर्षति One who showers on the devotees all that they pray for.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

256. వృషాహీః, वृषाहीः, Vr̥ṣāhīḥ

ఓం వృషాహిణే నమః | ॐ वृषाहिणे नमः | OM Vr̥ṣāhiṇe namaḥ

వృషాహీః, वृषाहीः, Vr̥ṣāhīḥ

వృషో ధర్మః పుణ్యమితి యత్తదేవాహ ఈర్యతే ।
ప్రకాశరూపసాధర్మ్యాద్ద్వాదశాహాది రేవ వా ॥

వృషః అనగా ధర్మము అని అర్థము. అహః అనగా పగలు అని అర్థము. అది ప్రకాశించునది కావున అట్టి ప్రకాశమను సమాన ధర్మమును బట్టి వృషము కూడ అహః అనదగును. అనగా వృషమే అహస్సు అని అర్థము. అట్లు ధర్మ ప్రకాశకములును, పుణ్యప్రకాశకములును అగు 'ద్వాదశాహః' మొదలగు శ్రౌతయజ్ఞములకును వృషాహః అని వ్యవహారము. అట్టి యజ్ఞములు తన్నుద్దేశించి చేయబడునవిగా కలవాడు విష్ణువు కావున అతనిని వృషాహీ అనుట సముచితము.

---

Vr̥ṣo dharmaḥ puṇyamiti yattadevāha īryate,
Prakāśarūpasādharmyāddvādaśāhādi reva vā.

वृषो धर्मः पुण्यमिति यत्तदेवाह ईर्यते ।
प्रकाशरूपसाधर्म्याद्द्वादशाहादि रेव वा ॥

Vr̥ṣa / वृष means dharma or merit. As brilliance in a way resembles it, it may be called Ahas or day time. Yajñas or sacrifices done for twelve days like dvādaśāhaḥ / द्वादशाहः are called Vr̥ṣāham. As Lord of these Yajñas, Mahāviṣṇu is called Vr̥ṣāhī.

वृषाही वृषभो विष्णुर्वृषपर्वा वृषोदरः ।

वर्धनो वर्धमानश्च विविक्तश्श्रुतिसागरः ॥ २८ ॥

వృషాహీ వృషభో విష్ణుర్వృషపర్వా వృషోదరః ।

వర్ధనో వర్ధమానశ్చ వివిక్తశ్శ్రుతిసాగరః ॥ ౨౮ ॥

Vr̥ṣāhī vr̥ṣabho viṣṇurvr̥ṣaparvā vr̥ṣodaraḥ ।

Vardhano vardhamānaśca viviktaśśrutisāgaraḥ ॥ 28 ॥

255. సిద్ధి సాధనః, सिद्धि साधनः, Siddhi sādhanaḥ

ఓం సిద్ధిసాధనాయ నమః | ॐ सिद्धिसाधनाय नमः | OM Siddhisādhanāya namaḥ

సిద్ధి సాధనః, सिद्धि साधनः, Siddhi sādhanaḥ

యస్సాధకః క్రియాసిద్ధేస్సహరిస్సిద్ధిసాధనః క్రియకు తగిన సిద్ధిని లేదా ఫలమును సాధించి ఇచ్చువాడు.

---

Yassādhakaḥ kriyāsiddhessaharissiddhisādhanaḥ  / यस्साधकः क्रियासिद्धेस्सहरिस्सिद्धिसाधनः He is the means or sādhana to siddhi or fulfillment.

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

254. సిద్ధిదః, सिद्धिदः, Siddhidaḥ

ఓం సిద్ధిదాయ నమః | ॐ सिद्धिदाय नमः | OM Siddhidāya namaḥ

సిద్ధిదః, सिद्धिदः, Siddhidaḥ

సిద్ధిం ఫలం కర్తృభ్యః స్వాధికారాను రూపతః దదాతి కర్మల ననుష్ఠించిన కర్తలకు సిద్ధి లేదా కర్మఫలమును వారి వారి యోగ్యతను అనుసరించి ఇచ్చును.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, పూర్వభాగము ::
క. కర్మమునఁ బుట్టు జంతువు, కర్మమునన వృద్ధిఁ బొందుఁ గర్మమునఁ జెడుం
    గర్మమే జనులకు దేవత, కర్మమే సుఖదుఃఖములకుఁ గారణ మధిపా!

మహారాజా! తాను చేసిన కర్మము చేతనే ప్రాణి పుడుతుంది. కర్మంచేతనే వృద్ధి పొందుతున్నది. ఆ కర్మంచేతనే లయిస్తున్నది. కనుక కర్మమే జనులకు దైవం. కర్మమే జీవుల దుఃఖానికీ, సుఖానికీ హేతువు.

---

Siddhiṃ phalaṃ kartr̥bhyaḥ svādhikārānu rūpataḥ dadāti / सिद्धिं फलं कर्तृभ्यः स्वाधिकारानु रूपतः ददाति He who bestows Siddhi or the apt results upon those who have performed karma or action according to their merit or worthiness.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 11, Chapter 20
Yadr̥cchayā matkathādau jātaśraddhastu yaḥ pumān,
Na nirviṇṇo nātisakto bhaktiyogo’sya siddhidaḥ. (8)

:: श्रीमद्भागवत - एकादशस्कन्धे, विंषोऽध्यायः ::
यदृच्छया मत्कथादौ जातश्रद्धस्तु यः पुमान् ।
न निर्विण्णो नातिसक्तो भक्तियोगोऽस्य सिद्धिदः ॥ ८ ॥

If somehow or other by good fortune one develops faith in hearing and chanting My glories, such a person, being neither very disgusted with nor attached to material life, should achieve perfection through the path of loving devotion to Me.

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

253. సిద్ధ సంకల్పః, सिद्ध संकल्पः, Siddha saṃkalpaḥ

ఓం సిద్ధసంకల్పాయ నమః | ॐ सिद्धसंकल्पाय नमः | OM Siddhasaṃkalpāya namaḥ

సిద్ధ సంకల్పః, सिद्ध संकल्पः, Siddha saṃkalpaḥ

సిద్ధః నిష్పన్నః సంకల్పః అస్య ఈతని సంకల్పము నెరవేరి నదియే.

:: ఛాందోగ్యోపనిషత్ - అష్టమః ప్రపాఠకః, సప్తమః ఖండః ::
య ఆత్మాఽపహతపాప్మా విజరో విమృత్యుర్విశోకో విజిఘత్సోపిపాస స్సత్య కామ స్సత్యసఙ్కల్పస్సోఽన్వేష్ట వ్యస్స విజిజ్ఞాసితవ్య స్స సర్వాంశ్చలోకా నా ప్నోతి సర్వాంశ్చ కామా న్య స్తమాత్మాన మనివిద్య విజానాతీతి హ ప్రజాపతి రువాచ ॥ 1 ॥

ఆత్మ పాపరహితమైనది, ముసలితనము లేనిది, మరణము లేనిది, దుఃఖము లేనిది, ఆకలి దప్పికలు లేనిది. ఆయాత్మ సత్యకామమును, సత్యసంకల్పమును అయియున్నది. ఇట్టి ఆత్మను శ్రద్ధగా వెదకి తెలిసికొనవలెను. ఈ రీతిగా తెలిసికొన్నవాడు అన్ని లోకములను, అన్ని కోరికలను పొందుచున్నాడని ప్రజాపతి తెలిపెను.

---

Siddhaḥ niṣpannaḥ saṃkalpaḥ asya / सिद्धः निष्पन्नः संकल्पः अस्य His saṃkalpa or resolution is siddha or fulfilled.


Chāndogya Upaniṣat - Part VIII, Chapter VII

Ya ātmā’pahatapāpmā vijaro vimr̥tyurviśoko vijighatsopipāsa ssatya kāma ssatyasaṅkalpasso’nveṣṭa vyassa vijijñāsitavya ssa sarvāṃścalokā nā pnoti sarvāṃśca kāmā nya stamātmāna manividya vijānātīti ha prajāpati ruvāca. (1)

:: छान्दोग्योपनिषत् - अष्टमः प्रपाठकः, सप्तमः खंडः ::

य आत्माऽपहतपाप्मा विजरो विमृत्युर्विशोको विजिघत्सोपिपास स्सत्य काम स्सत्यसङ्कल्पस्सोऽन्वेष्ट व्यस्स विजिज्ञासितव्य स्स सर्वांश्चलोका ना प्नोति सर्वांश्च कामा न्य स्तमात्मान मनिविद्य विजानातीति ह प्रजापति रुवाच ॥ १ ॥

Prajapati said: "The Self which is free from sin, free from old age, free from death, free from grief, free from hunger, free from thirst, whose desires come true and whose thoughts come true−That it is which should be searched out, That it is which one should desire to understand. He who has known this Self from the scriptures and a teacher and understood It obtains all the worlds and all desires."

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

252. సిద్ధార్థః, सिद्धार्थः, Siddhārthaḥ

ఓం సిద్ధార్థాయ నమః | ॐ सिद्धार्थाय नमः | OM Siddhārthāya namaḥ

సిద్ధార్థః, सिद्धार्थः, Siddhārthaḥ

సిద్ధః నిర్వృత్తః అర్థ్యమానః అర్థః అస్య ఈతనిచే కోరబడు కోరిక సిద్ధముగా నెరవేరినదిగా నైనది. ఇతడు పొందవలసిన కోరికల ఫలములు ఏవియు లేవు.

:: ఛాందోగ్యోపనిషత్ - అష్టమః ప్రపాఠకః, సప్తమః ఖండః ::
య ఆత్మాఽపహతపాప్మా విజరో విమృత్యుర్విశోకో విజిఘత్సోపిపాస స్సత్య కామ స్సత్యసఙ్కల్పస్సోఽన్వేష్ట వ్యస్స విజిజ్ఞాసితవ్య స్స సర్వాంశ్చలోకా నా ప్నోతి సర్వాంశ్చ కామా న్య స్తమాత్మాన మనివిద్య విజానాతీతి హ ప్రజాపతి రువాచ ॥ 1 ॥

ఆత్మ పాపరహితమైనది, ముసలితనము లేనిది, మరణము లేనిది, దుఃఖము లేనిది, ఆకలి దప్పికలు లేనిది. ఆయాత్మ సత్యకామమును, సత్యసంకల్పమును అయియున్నది. ఇట్టి ఆత్మను శ్రద్ధగా వెదకి తెలిసికొనవలెను. ఈ రీతిగా తెలిసికొన్నవాడు అన్ని లోకములను, అన్ని కోరికలను పొందుచున్నాడని ప్రజాపతి తెలిపెను.

---

Siddhaḥ nirvr̥ttaḥ arthyamānaḥ arthaḥ asya / सिद्धः निर्वृत्तः अर्थ्यमानः अर्थः अस्य Whatever purposes He had, have been accomplished.

Chāndogya Upaniṣat - Part VIII, Chapter VII

Ya ātmā’pahatapāpmā vijaro vimr̥tyurviśoko vijighatsopipāsa ssatya kāma ssatyasaṅkalpasso’nveṣṭa vyassa vijijñāsitavya ssa sarvāṃścalokā nā pnoti sarvāṃśca kāmā nya stamātmāna manividya vijānātīti ha prajāpati ruvāca. (1)

:: छान्दोग्योपनिषत् - अष्टमः प्रपाठकः, सप्तमः खंडः ::

य आत्माऽपहतपाप्मा विजरो विमृत्युर्विशोको विजिघत्सोपिपास स्सत्य काम स्सत्यसङ्कल्पस्सोऽन्वेष्ट व्यस्स विजिज्ञासितव्य स्स सर्वांश्चलोका ना प्नोति सर्वांश्च कामा न्य स्तमात्मान मनिविद्य विजानातीति ह प्रजापति रुवाच ॥ १ ॥

Prajapati said: "The Self which is free from sin, free from old age, free from death, free from grief, free from hunger, free from thirst, whose desires come true and whose thoughts come true−That it is which should be searched out, That it is which one should desire to understand. He who has known this Self from the scriptures and a teacher and understood It obtains all the worlds and all desires."

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

251. శుచిః, शुचिः, Śuciḥ

ఓం శుచయే నమః | ॐ शुचये नमः | OM Śucaye namaḥ

శుచిః, शुचिः, Śuciḥ

నిరంజనుడు - ఏమియు అంటనివాడు కావున శుచి - నిర్మలుడు, పవిత్రుడు.

:: పోతన భాగవతము - అష్టమ స్కంధము ::

సీ.	భవము దోషంబు రూపంబుఁ గర్మంబు నాహ్వయమును గుణము లెవ్వనికి లేక
	జగములఁ గలిగించు సమయించు కొఱకునై నిజమాయ నెవ్వఁ డిన్నియును దాల్చు
	నా పరేశునకు ననంతశక్తికి బ్రహ్మ కిద్ధరూపికి రూపహీనునకును
	జిత్రచారునికి సాక్షికి నాత్మరుచికినిఁ బరమాత్మునకుఁ బరబ్రహ్మమునకు
తే.	మాటలను నెఱుకల మనములఁ జెరంగఁ, గాని శుచికి సత్త్వగమ్యుఁ డగుచు
	నిపుణుఁడైన వాని నిష్కర్మతకు మెచ్చు, వాని కే నొనర్తు వందనములు. (78)

భగవంతునికి పుట్టుకా, పాపమూ, ఆకారమూ, కర్మా, నామాలూ, గుణాలూ లేవు. అతడు లోకాలను పుట్టించి నశింపజేయడం కోసం తన మాయా ప్రభావంతో ఇవన్నీ ధరిస్తాడు. రూపం లేనివాడైనా ఆశ్చర్యకరంగా అంతులేని శక్తితో నిండైన రూపాన్ని పొందుతాడు. అన్నింటినీ చూస్తాడు. ఆత్మకాంతిలో వెలుగుతాడు. అతడే ఆత్మకు మూలం; అతడే మోక్షానికి అధికారి. అతడు మాటలకూ, ఊహలకూ అందరానివాడు; పరిశుద్ధుడు. సత్త్వగుణంతో దరిజేరదగినవాడు. నేర్పరులు చేసే ఫలాపేక్షలేని కర్మలకు సంతోషిస్తాడు. అటువంటి దేవునికి నేను నమస్కారాలు చేస్తాను.

155. శుచిః, शुचिः, Śuciḥ

---

Niraṃjanaḥ / निरंजनः Without anjana or spot. Without blemish.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 4, Chapter 24
Svargāpavargadvārāya nityaṃ śuciṣade namaḥ,
Namo hiraṇyavīryāya cāturhotrāya nantave. (37)

:: श्रीमद्भागवते - चतुर्थ स्कन्धे, चतुर्विंशोऽध्यायः ::
स्वर्गापवर्गद्वाराय नित्यं शुचिषदे नमः ।
नमो हिरण्यवीर्याय चातुर्होत्राय नन्तवे ॥ ३७ ॥

My Lord, You are the authority by which the doors of the higher planetary systems and liberation are opened. You are always within the pure heart of the living entity. Therefore I offer my obeisances unto You. You are the possessor of semen which is like gold, and thus, in the form of fire, You help the Vedic sacrifices, beginning with cātur-hotra. Therefore I offer my obeisances unto You.

155. శుచిః, शुचिः, Śuciḥ

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

250. శిష్టకృత్, शिष्टकृत्, Śiṣṭakr̥t

ఓం శిష్టకృతే నమః | ॐ शिष्टकृते नमः | OM Śiṣṭakr̥te namaḥ

శిష్టకృత్, शिष्टकृत्, Śiṣṭakr̥t

శిష్టం కరోతి వేద రూపమగు ఆజ్ఞను, శాసనమును చేయువాడు. ఇట్లు వర్తించుడని ఎల్ల ప్రాణులను శాసించువాడు. లేదా శిష్టాన్ కరోతి శిష్టులగు సజ్జనులను పాలన చేయును.

---

Śiṣṭaṃ karoti / शिष्टं करोति He ordains the law or He is the law maker of the universe and commands everything. Or Śiṣṭān karoti / शिष्टान् करोति He protects the Śiṣṭās or the good people.

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

249. విశిష్టః, विशिष्टः, Viśiṣṭaḥ

ఓం విశిష్టాయ నమః | ॐ विशिष्टाय नमः | OM Viśiṣṭāya namaḥ

విశిష్టః, विशिष्टः, Viśiṣṭaḥ

విశిష్యతే సర్వం అతిశేతే విశేషించును; సర్వమును మించియుండును.

:: పోతన భాగవతము - అష్టమ స్కంధము ::

సీ.	భావించి కొందఱు బ్రహ్మంబు నీ వని తలపోసి కొందఱు ధర్మ మనియుఁ
	జర్చించి కొందఱు సదసదీశ్వరుఁడని సరవిఁ గొందఱు శక్తి సహితుఁడనియుఁ
	జింతించి కొందఱు చిరతరుం డవ్యయుఁ డాత్మతంత్రుఁడు పరుం డధికుఁడనియుఁ
	దొడరి యూహింతురు తుది నద్వయద్వయ సదసద్విశిష్ట సంశ్రయుఁడ నీవు;
తే.	తలఁప నొక్కింత వస్తుభేదంబు గలదె, కంకణాదులు పసిఁడి యొక్కటియ కాదె?
	కడలు పెక్కైన వార్ధి యొక్కటియ కాదె? భేద మంచును నిను వికల్పింప వలదు. (386)

నీవు పరబ్రహ్మవని కొందరు భావిస్తారు. నీవు ధర్మమని కొందరు తలుస్తారు. నీవు ప్రకృతి పురుషులకంటె పరుడవని కొందరంటారు. నీవు శక్తిస్వరూపుడవని కొందరు ధ్యానిస్తారు. విష్ణువుగా శాశ్వతుడుగా, స్వతంత్రుడుగా పరమపురుషుడుగా ఉత్తముడుగా కొందరు నిన్ను ఊహిస్తారు. అన్నింటినీ మించి సాటిలేని వాడవు నీవు. సదసత్తులకు పవిత్రమైన నిలయం నీవు. ఆలోచించి చూస్తే కంకణం మొదలైన బంగారు నగలూ, బంగారమూ వాస్తవముగా ఒకటే కదా! అనంతమైన అలలూ సముద్రమూ ఒకటే కదా! అందువల్ల పైకి భేదం కనిపిస్తున్నా నీకు ఈ సృష్టికీ వాస్తవంగా భేదం లేనే లేదు.

---

Viśiṣyate sarvaṃ atiśete / विशिष्यते सर्वं अतिशेते One who excels everything.

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

248. అప్రమేయాఽఽత్మా, अप्रमेयाऽऽत्मा, Aprameyā’’tmā

ఓం అప్రమేయాత్మనే నమః | ॐ अप्रमेयात्मने नमः | OM Aprameyātmane namaḥ

అప్రమేయాఽఽత్మా, अप्रमेयाऽऽत्मा, Aprameyā’’tmā

అప్రమేయః ఆత్మా యస్య ప్రత్యక్షాదిప్రమాణములకు గోచరమగు ఆత్మ స్వరూపము ఎవనికి లేదో అట్టివాడు.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, ఉత్తరభాగము ::
ఆ. వరద! పద్మనాభ! హరి! కృష్ణ! గోవింద, దాసదుఃఖనాశ! వాసుదేవ!
     యవ్యయాప్రమేయ! యనిశంబుఁ గావింతు, మిందిరేశ! నీకు వందనములు (749)

---

Aprameyaḥ ātmā yasya / अप्रमेयः आत्मा यस्य He whose nature is not the subject of being determined by the cannons of reasoning.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 10, Chapter 70
Kr̥ṣṇā kr̥ṣṇāprameyātmanprapannabhayabhañjana,
Vayaṃ tvāṃ śraṇaṃ yāmo bhavabhītāḥ pr̥thanghiyaḥ. (25)

:: श्रीमद्भागवते दशमस्कन्धे उत्तरार्धे सप्ततितमोऽध्यायः ::
कृष्णा कृष्णाप्रमेयात्मन्प्रपन्नभयभञ्जन ।
वयं त्वां श्रणं यामो भवभीताः पृथन्घियः ॥ २५ ॥

O Kṛṣṇa! Kṛṣṇa, O immeasurable Soul, destroyer of fear for those surrendered to You! Despite our separatist attitude, we have come to You for shelter out of fear of material existence.

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

247. అసంఖ్యేయః, असंख्येयः, Asaṃkhyeyaḥ

ఓం అసంఖ్యేయాయ నమః | ॐ असंख्येयाय नमः | OM Asaṃkhyeyāya namaḥ

సంఖ్యాతుం న శక్యతే లెక్కించబడిటకు శక్యుడు కాని వాడు. ఈతనియందు నామ బేధ రూప భేదాదికమగు సంఖ్య వాస్తవమున ఉండదు. ఉపాసనార్థమై - ఈ కనబడు నామభేద రూప భేదాదులన్నియు కల్పించుకొనబడినవి.

---

Saṃkhyātuṃ na śakyate / संख्यातुं न शक्यते The One who cannot be enumerated. He cannot be attributed a limited number of forms. All the known manifestations are only a help ease His worship and in reality He is beyond these.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 5, Chapter 18
Yasminnasaṅkhyeyaviśeṣanāma rūpākr̥tau kavibhiḥ kalpiteyam,
Saṅkhyā yayā tattvadr̥śāpanīyate tasmai namaḥ sāṅkhyanidarṣanāya te iti. (33)

:: श्रीमद्भागवते पङ्चम स्कन्धे अष्टदशोऽध्यायः ::
यस्मिन्नसङ्ख्येयविशेषनाम रूपाकृतौ कविभिः कल्पितेयम् ।
सङ्ख्या यया तत्त्वदृशापनीयते तस्मै नमः साङ्ख्यनिदर्षनाय ते इति ॥ ३३ ॥

O my Lord, Your name, form and bodily features are expanded in countless forms. No one can determine exactly how many forms exist, yet You Yourself, in Your incarnation as the learned scholar Kapiladeva, have analyzed the cosmic manifestation as containing twenty-four elements. Therefore if one is interested in Sāńkhya philosophy, by which one can enumerate the different truths, he must hear it from You. Unfortunately, non-devotees simply count the different elements and remain ignorant of Your actual form. I offer my respectful obeisances unto You.

असंख्येयोऽप्रमेयात्मा विशिष्टश्शिष्टकृच्छुचिः ।

सिद्दार्थस्सिद्धसङ्कल्पः सिद्धिदस्सिद्धिसाधनः ॥ २७ ॥

అసంఖ్యేయోఽప్రమేయాత్మా విశిష్టశ్శిష్టకృచ్ఛుచిః ।

సిద్దార్థస్సిద్ధసఙ్కల్పః సిద్ధిదస్సిద్ధిసాధనః ॥ ౨౭ ॥

Asaṃkhyeyo’prameyātmā viśiṣṭaśśiṣṭakr̥cchuciḥ ।

Siddārthassiddhasaṅkalpaḥ siddhidassiddhisādhanaḥ ॥ 27 ॥

246. నరః, नरः, Naraḥ

ఓం నరాయ నమః | ॐ नराय नमः | OM Narāya namaḥ

నయతి ప్రాణులను, విశ్వములను సృష్టిస్థితిలయాదులచే స్వస్వవ్యాపారములయందు  ముందునకు కొనిపొవును. భక్తులను తన పరమపదమునకు కొనిపోవును. నయతీతి నరః ప్రోక్తః పరమాత్మా సనాతనః శాశ్వతుడగు పరమాత్ముడు నయతి/కొనిపోవును అను వ్యుత్పత్తి చే నరః అని చెప్పబడుచున్నాడు అను వ్యాసవచనముచే నరుడు అనగా విష్ణువు.

---

Nayatīti naraḥ proktaḥ paramātmā sanātanaḥ / नयतीति नरः प्रोक्तः परमात्मा सनातनः The eternal Paramātma is said to lead men to salvation. So He is Naraḥ.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

245. నారాయణః, नारायणः, Nārāyaṇaḥ

ఓం నారాయణాయ నమః | ॐ नारायणाय नमः | OM Nārāyaṇāya namaḥ

నరః అనగా ఆత్మ. దానినుండి జనించిన ఆకాశాది కార్యములు నారములు అనగా నరుని నుండి జనించినవి. తన నుండియే జనించిన ఈ నారములు తనకు 'అయనము' లేదా ఆశ్రయము అగుచున్నవి కావున నారాః ఆయనం యస్య నారములు ఎవనికి ఆయనమో అట్టివాడు నారాయణుడు. అనువ్యుత్పత్తిచే విష్ణువు 'నారాయణః' అనబడుచున్నాడు.

యచ్చ కించి జ్జగ త్సర్వం దృశ్యతే శ్రూయతేఽపి వా అంతర్బహిశ్చ త తత్సర్వం వ్యాప్య నారాయణః స్థితః (నారాయణోపనిషత్ 13.12) ఏ ఈ కొంచెము జగత్తు కనబడుచున్నదో వినబడుచున్నదో దానిని అంతటిని లోపలను వెలుపలను కూడా వ్యాపించి నారాయణుడు ఉన్నాడు.

:: శ్రీ మహాభారతే వనపర్వణిఏకోననవత్యాధికశతతమోఽధ్యాయః ::
దేవ ఉవాచ
అపాం నారా ఇతి పురా సంజ్ఞాకర్మ కృతం మయా ।
తేన నారాయణోఽప్యుక్తో మమ తత్ త్వయనం సదా ॥ 3 ॥

పూర్వకాలమునందు నేనే జలములకు 'నారా' అని నామమొసంగితిని. అట్టి 'నారా' అనగా జలము నా 'అయనము' అనగా వాసస్థానమైయున్నందున నేను నారాయణుడిగా విఖ్యాతినొందితిని.

---

Naraḥ means Ātma or The Soul. The Elements like water that originated from It are called Nāras i.e., the Ones that emanated from Naraḥ. Nārāḥ āyanaṃ yasya The One who has such Nāras, which originated from Himself, as His Āyana or retreat is Nārāyaṇa.

Yacca kiṃci jjaga tsarvaṃ dr̥śyate śrūyate’pi vā aṃtarbahiśca ta tatsarvaṃ vyāpya nārāyaṇaḥ sthitaḥ (Nārāyaṇopaniṣat 13.12) (even) The little portion of universe that is visible and audible has Nārāyaṇa all pervading within and without.

Śrī Mahābhārata - Book III, Chapter 189
Deva uvāca
Apāṃ nārā iti purā saṃjñākarma kr̥taṃ mayā,
Tena nārāyaṇo’pyukto mama tat tvayanaṃ sadā. 3.

In the ancient times, it is Me who named waters 'Nārā.' Since I have such waters as my Āyana or retreat, I came to become widely known as Nārāyaṇa.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

244. జహ్నుః, जह्नुः, Jahnuḥ

ఓం జహ్నవే నమః | ॐ जह्नवे नमः | OM Jahnave namaḥ

అపహ్నుతే సంహార సమయే జనాన్ - అపనయతి ప్రళయసమయమునందు జనులను తొలగించును లేదా ప్రహిణోతి జహాతి తత్త్వజ్ఞులు కాని వారిని తనమహతత్త్వమును ఎరుగనివారిని వదలును లేదా ప్రహిణోతి నయతి భక్తాన్ పరం పదమ్ తన భక్తులను పరమ పదమున చేర్చును.

---

Apahnute saṃhāra samaye janān - apanayati / अपह्नुते संहार समये जनान् - अपनयति At the time of destruction, He makes men disappear. Or Aviduṣaḥ jahāti / अविदुषः जहाति He leads those away from Himself, who are devoid of intelligence and devotion. Or Prahiṇoti nayati bhaktān paraṃ padam / प्रहिणोति नयति भक्तान् परं पदम् He leads his devout to eternal abode.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

243. సాధుః, साधुः, Sādhuḥ

ఓం సాధవే నమః | ॐ साधवे नमः | OM Sādhave namaḥ

సాధుః, साधुः, Sādhuḥ

న్యాయ ప్రవృత్తః న్యాయమగు మార్గమున ప్రవర్తిల్లు వాడు. లేదా సాధ్యభేధాన్ సాధయతి సాధ్యములగు వేరు వేరు కార్యములను సాధించువాడు. లేదా ఉపాదానాత్ సాధ్యమాత్రం సాధయతి ఉపాదాన కారణమునుండి సాధించబడదగినదానిని దేనినైనను సాధించు శక్తి కలవాడు.

---

Nyāya pravr̥ttaḥ / न्याय प्रवृत्तः As His actions are just, He is Sādhuḥ. Or Sādhyabhedhān sādhayati / साध्यभेधान् साधयति One who achieves all Sādhyas i.e., accomplishes everything that can be accomplisehd. Or Upādānāt sādhyamātraṃ sādhayati / उपादानात् साध्यमात्रं साधयति Realizes things without extraneous aids.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

242. సత్కృతః, सत्कृतः, Satkr̥taḥ

ఓం సత్కృతాయ నమః | ॐ सत्कृताय नमः | OM Satkr̥tāya namaḥ

సత్కృతః, सत्कृतः, Satkr̥taḥ

పూజితై రపి పూజితః పూజితులగు బ్రహ్మేంద్రాదులచేత గూడ పూజించబడువాడు.

:: పోతన భాగవతము - అష్టమ స్కంధము (వామన చరితము)::

సీ.	యోగమార్గంబున నూహించి బహువిధ పుష్పదామంబులఁ బూజజేసి
	దివ్యగంధంబులు తెచ్చి సమర్పించి ధూపదీపములఁ దోడ్తోడ నిచ్చి
	భూరి లాజాక్షతంబులు సల్లి ఫలములు గానిక లిచ్చి రాగములఁ బొగడి
	శంఖాదిరవముల జయ ఘోషములు వేసి 'కరుణాంబునిధి! త్రివిక్రమ' యటంచు
తే.	బ్రహ్మమొదలు లోకపాలురు గొనియాడి; రెల్ల దిశల వనచరేశ్వరుండు
	జంబవంతుఁ డరిగి చాటె భేరీధ్వని, వెలయఁ జేసి విష్ణు విజయ మనుచు. (632)

లోకాలను పాలించే బ్రహ్మాదులు మహావిష్ణువును యోగమార్గంలో ఊహించి పలువిధాలైన పూలమాలలతో పూజించినారు. మేలైన సుగంధ వస్తువులూ, ధూపదీపాలనూ సమర్పించినారు. పేలాలనూ, అక్షతలనూ చల్లినారు. ఫలాలను కానుక పెట్టినారు. సంతోషంతో పొగడినారు. శంఖాలను ఊదినారు. 'జయ జయ' నాదాలు చేసినారు. 'కరుణాసముద్రా! త్రివిక్రమ దేవా!' అని కొనియాడినారు. భల్లూకరాజైన జాంబవంతుడు అన్ని దిక్కులలో డంకా మ్రోగించుతూ "విష్ణుదేవుని విజయాన్ని" చాటినాడు.

---

Pūjitai rapi pūjitaḥ / पूजितै रपि पूजितः Worshiped even by those who are worshiped.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 8, Chapter 21
Brahmādayo lokanāthāḥ svanāthāya samādr̥tāḥ,
Sānugā balimājahruḥ saṅkṣiptātmavibhūtaye. (5)
Toyaiḥ samrhaṇaiḥ sragbhirdivyagandhānulepanaiḥ,
Dhūpairdīpaiḥ surabhibhirlājākṣataphalāṅkuraiḥ. (6)

:: श्रीमद्भागवते अष्टम स्कन्धे एकविंशोऽध्यायः ::
ब्रह्मादयो लोकनाथाः स्वनाथाय समादृताः ।
सानुगा बलिमाजह्रुः सङ्क्षिप्तात्मविभूतये ॥ ५ ॥
तोयैः सम्र्हणैः स्रग्भिर्दिव्यगन्धानुलेपनैः ।
धूपैर्दीपैः सुरभिभिर्लाजाक्षतफलाङ्कुरैः ॥ ६ ॥ 

Lord Brahmā and all the predominating deities of the various planetary systems began to worship Lord Vāmanadeva, their supreme master, who had reduced Himself from His all-pervading form to His original form. They collected all the ingredients and paraphernalia for this worship.

They worshiped the Lord by offering fragrant flowers, water, pādya and arghya, sandalwood pulp and aguru pulp, incense, lamps, fused rice, unbroken grains, fruits, roots and sprouts. While so doing, they offered prayers indicating the glorious activities of the Lord and shouted "Jaya! Jaya!" They also danced, played instruments, sang, sounded conch-shells and beat kettledrums, in this way worshiping the Lord.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

241. సత్కర్తా, सत्कर्ता, Satkartā

ఓం సత్కర్త్రే నమః | ॐ सत्कर्त्रे नमः | OM Satkartre namaḥ

సత్కర్తా, सत्कर्ता, Satkartā

సత్కరోతి పూజయతి విష్ణువే జీవుడుగా, ఉపాసకుడుగా, పెద్దలను దేవతలనూ పూజించును. రామకృష్ణాద్యవతారములందు మునులను, ఋషులను పూజించెను.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, పూర్వ భాగము ::
క. గురువులకు నెల్ల గురులై, గురులఘుభావములులేక కొమరారు జగ
    ద్గురులు త్రిలోకహితార్థము, గురుశిష్యన్యాయలీలఁ గొలిచిరి వేడ్కన్‍.

గురువులకే గురువులు అయినవారూ, ఇతడెక్కువ అతడు తక్కువ అనే బేధభావములు లేక ప్రకాశించు లోకగురువులూ అయిన రామకృష్ణులు సంతోషంతో గురుశిష్యన్యాయంతో ఒజ్జయైన సాందీపనిని సేవించారు.

---

Satkaroti pūjayati / सत्करोति पूजयति Lord Viṣṇu, who in the form of a jīva and as a worshiper, pays obeisance to the elderly, gods and seers. In various incarnations like Rāma and Kr̥ṣṇa, he aptly demonstrated such veneration towards the seers, teachers and R̥ṣis.

Śrīmad Bhāgavata- Canto 10, Chapter 45
Yathopasādya tau dāntau gurau vr̥ttimaninditām,
Grāhayantāvupetau sma bhaktyā devamivādr̥tau. (32)

:: श्रीमद्भागवते दशमस्कन्धे पूर्वार्धे पङ्चचत्वारिंशोऽध्यायः ::
यथोपसाद्य तौ दान्तौ गुरौ वृत्तिमनिन्दिताम् ।
ग्राहयन्तावुपेतौ स्म भक्त्या देवमिवादृतौ ॥ ३२ ॥

Sāndīpani thought very highly of these two self-controlled disciples (Kr̥ṣṇa and Balarāma), whom he had obtained so fortuitously. By serving him (Sāndīpani the teacher) as devotedly as one would serve the Supreme Lord Himself, They (Kr̥ṣṇa and Balarāma) showed others an irreproachable example of how to worship the spiritual master (Sāndīpani the teacher).

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥

240. విభుః, विभुः, Vibhuḥ

ఓం విభవే నమః | ॐ विभवे नमः | OM Vibhave namaḥ

విభుః, विभुः, Vibhuḥ

హిరణ్యగర్భాదిరూపేణ వివిధం భవతి హిరణ్యగర్భుడు మొదలగు రూపములతో బహు విధములుగా తానే అగుచున్నాడు.

:: ముణ్డకోపనిషత్ - ప్రథమ ముణ్డకే, పథమః ఖండః ::
యత్తదద్రేశ్య మగ్రాహ్య మగోత్ర మవర్ణ మచక్షుః శ్రోత్రం తదపాణిపాదమ్ ।
నిత్యం విభుం సర్వగతం సుసూక్ష్మం తదవ్యయం యద్భూతయోనిం పరిపశ్యన్తి ధీరాః ॥ 6 ॥

ఈ పరబ్రహ్మ తత్త్వము దర్శించుటకుగాని, గ్రహించుటకుగాని వీలుకానిది, సంబంధములేనిది. రంగులు రూపములుగాని, నేత్రములు శ్రోత్రములుగాని, హస్తములు పాదములుగాని లేనిది. నిత్యమైనది. సర్వవ్యాపకమైనది. సర్వగతము, అత్యంత సూక్ష్మము, అవ్యయము, సమస్త భూతములయొక్క ఉత్పత్తి స్థానమై యున్నది. తెలిసిన బ్రహ్మజ్ఞానులు సర్వత్ర ఈ యాత్మనే దర్శించుచుందురు.

---

Hiraṇyagarbhādirūpeṇa vividhaṃ bhavati / हिरण्यगर्भादिरूपेण विविधं भवति He who takes various forms as Hiraṇyagarbha and others.

Muṇḍakopaniṣat - First Muṇḍaka, Canto I
Yattadadreśya magrāhya magotra mavarṇa macakṣuḥ śrotraṃ tadapāṇipādam,
Nityaṃ vibhuṃ sarvagataṃ susūkṣmaṃ tadavyayaṃ yadbhūtayoniṃ paripaśyanti dhīrāḥ. (6)

:: मुण्डकोपनिषत् - प्रथम मुण्डके, पथमः खंडः ::
यत्तदद्रेश्य मग्राह्य मगोत्र मवर्ण मचक्षुः श्रोत्रं तदपाणिपादम् ।
नित्यं विभुं सर्वगतं सुसूक्ष्मं तदव्ययं यद्भूतयोनिं परिपश्यन्ति धीराः ॥ ६ ॥

By the higher knowledge, the wise realize everywhere that which cannot be perceived and grasped, which is without source, features, eyes and ears, which has neither hands nor feet, which is eternal, multi-formed, all-pervasive, extremely subtle and undiminished and which is the source of all.

सुप्रसादः प्रसन्नात्मा विश्वधृग्विश्वभुग्विभुः ।

सत्कर्तासत्कृतस्साधुर्जह्नुर्नारायणो नरः ॥ २६ ॥

సుప్రసాదః ప్రసన్నాత్మా విశ్వధృగ్విశ్వభుగ్విభుః ।

సత్కర్తాసత్కృతస్సాధుర్జహ్నుర్నారాయణో నరః ॥ ౨౬ ॥

Suprasādaḥ prasannātmā viśvadhr̥gviśvabhugvibhuḥ ।

Satkartāsatkr̥tassādhurjahnurnārāyaṇo naraḥ ॥ 26 ॥