31 అక్టో, 2013

362. సమితింజయః, समितिंजयः, Samitiṃjayaḥ

ఓం సమితింజయాయ నమః | ॐ समितिंजयाय नमः | OM Samitiṃjayāya namaḥ


సమితిం యుద్ధం జయతి సమితిని అనగా యుద్ధమును జయించును. మహావీరుడు.

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

30 అక్టో, 2013

361. లక్ష్మీవాన్, लक्ष्मीवान्, Lakṣmīvān

ఓం లక్ష్మీవతే నమః | ॐ लक्ष्मीवते नमः | OM Lakṣmīvate namaḥ


లక్ష్మీః అస్య వక్షసి నిత్యం అస్తి వసతి లక్ష్మి ఈతని వక్షమునందు నిత్యమును వసించి ఉన్నది.

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

29 అక్టో, 2013

360. సర్వలక్షణలక్షణ్యః, सर्वलक्षणलक्षण्यः, Sarvalakṣaṇalakṣaṇyaḥ

ఓం సర్వలక్షణలక్షణ్యాయ నమః | ॐ सर्वलक्षणलक्षण्याय नमः | OM Sarvalakṣaṇalakṣaṇyāya namaḥ


లక్షణం అనునది ప్రమాణమునకును, ప్రమాణములవలన సిద్ధించు జ్ఞానమునకును పేరు. కావున సర్వైః లక్షణైః ప్రమాణైః యత్ లక్షణం జ్ఞానం జాయతే తత్ సర్వలక్షణలక్షణమ్ సర్వములగు లక్షణములచే, ప్రమాణములచే ఏ జ్ఞానము కలుగునో అది సర్వలక్షణలక్షణం అనబడును. సర్వలక్షణలక్షణే సాధుః సర్వలక్షణ్లక్షణ్యః అన్ని విధములగు ప్రత్యక్షాది ప్రమాణములచేత కలుగు జ్ఞానవిషయమున ఉత్తముడుగా గోచరించువాడు కావున శ్రీమహావిష్ణువునకు 'సర్వలక్షణలక్షణ్యః' అని వ్యవహారము శాస్త్రములందు తగిలియున్నది. ఏలయన అన్ని ప్రమాణములచేతను ఎరుగదగిన పరమార్థ తత్త్వము ఆ మహానుభావుడే.

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

28 అక్టో, 2013

359. హవిర్హరిః, हविर्हरिः, Havirhariḥ

ఓం హవిర్హరయే నమః | ॐ हविर्हरये नमः | OM Havirharayē namaḥ


హవిర్భాగం హరతి యజ్ఞములందు హవిస్సును, హవిర్భాగమును అందుకొనును. 'అహం హి సర్వయజ్ఞానాం భోక్తా చ ప్రభు రేవ చ' (గీతా 9.24) సర్వ యజ్ఞములందును హవిస్సును భుజించు యజ్ఞఫలదాతయగు భోక్తయు, ప్రభుడను నేనే కదా! అను భగవద్వచనము ఇందులకు ప్రమాణము. లేదా 'హూయతే హవిషా' ఇతి హవిః హవిస్సుగా తాను హవనము చేయబడువాడు. 'అబద్నన్ పురుషం పశుమ్‍' (పురుష సూక్తమ్‍) దేవతలు తాము చేయు యజ్ఞమున విరాట్పురుషునే పశువునుగా హవిస్సునకై బంధించిరి' అను శ్రుతి ఇట ప్రమాణము. దీనిచే హరి 'హవిః' అనదగియున్నాడు. స్మృతిమాత్రేణ పుంసాం పాపం సంసారం వా హరతి ఇతి హరిద్వర్ణవాన్ ఇతి వా హరిః స్మరణమాత్రముచేతనే జీవుల పాపమునుగాని, సంసారమునుగాని హరించును. అథవా పచ్చని వర్ణము కలవాడు అను వ్యుత్పత్తిచే 'హరిః' అని నారాయణునకు పేరు. హవిః + హరిః రెండును కలిసి హవిర్హరిః అగును. 

'హరా మ్యఘం చ స్మర్తౄణాం హవిర్భాగం క్రతుష్వహం వర్ణశ్చ మే హరిః శ్రేష్ఠ స్తస్మా ద్ధరి రహం స్మృతః' నేను నన్ను స్మరించిన వారి పాపమును హరింతును. యజ్ఞములయందు హవిర్భాగమును కూడ హరింతును (అందుకొనెదను). నా వర్ణమును శ్రేష్ఠమగు హరిద్వర్ణము. అందువలన నన్ను 'హరిః' అని తత్త్వవేత్తలు తలతురు అను భగవద్వచనము ఇందు ప్రమాణము.

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

27 అక్టో, 2013

358. సమయజ్ఞః, समयज्ञः, Samayajñaḥ

ఓం సమయజ్ఞాయ నమః | ॐ समयज्ञाय नमः | OM Samayajñāya namaḥ


యఃసృష్టి స్థితి సంహార సమయాన్ షడృతూనుత ।
జానాతీత్యథవా సర్వభూతేషు సమతార్చనా ।
సాధ్వీ యస్యసనృహరిస్సమయజ్ఞః ఇతీర్యతే ॥

సృష్టి స్థితి సంహారముల సమయమును వేరు వేరుగా దేనిని ఎపుడాచరించవలయునో ఎరుగును. లేదా ఋతురూపములగు ఆరు సమయములను ఎరుగును. అవి ఎరిగి ఆ ఋతు ధర్మములను ప్రవర్తింపజేయును. లేదా 'సమ-యజ్ఞః' అను విభాగముచే సర్వభూతముల విషయమున సమము అనగా సమత్వము లేదా సమతాదృష్టి యజ్ఞముగా లేదా ఆరాధనముగా ఎవని విషమున కలదో అట్టివాడు.


अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

26 అక్టో, 2013

357. భీమః, भीमः, Bhīmaḥ

ఓం భీమాయ నమః | ॐ भीमाय नमः | OM Bhīmāya namaḥ


భిభేత్యస్మా త్సర్వమితి హరిర్భీమ ఇతీర్యతే ఈతని నుండి ప్రతియొకక్రును, ప్రతియొక ప్రాణియు భయపడును. 'భీమాఽఽదయోఽపాదానే' అను పాణిని సూత్రముచే పై అర్థమున ఈ 'భీమ' శబ్దము నిష్పన్నమగును. లేదా 'శరభో భీమః' అను దానిని 'శరభః - అభీమః' అనియు విడదీయవచ్చును. అపుడు 'అభీమః' 'అభయంకరుడు' అని అర్థము. సన్మార్గమున వర్తించువారికి 'అభీముడు', 'భయమును పోగొట్టువాడు' అని చెప్పవచ్చును.

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

25 అక్టో, 2013

356. శరభః, शरभः, Śarabhaḥ

ఓం శరభాయ నమః | ॐ शरभाय नमः | OM Śarabhāya namaḥ


శరీరాణ్యేవ కీర్త్యంతే శీర్యమాణతయా శరాః ।
ప్రత్యగాత్మతయా తేషు భాతీతి శరభో హరిః ॥

శిథిలమగునవి కావున శరీరములును శరములును అని వ్యుత్పత్తి. శరములయందు అనగా శరీరములయందు ప్రత్యగాత్మ రూపమున ప్రకాశించుచున్నాడుగావున ఆ హరికి శరభః అను నామము.



शरीराण्येव कीर्त्यंते शीर्यमाणतया शराः ।
प्रत्यगात्मतया तेषु भातीति शरभो हरिः ॥

Śarīrāṇyēva kīrtyaṃtē śīryamāṇatayā śarāḥ,
Pratyagātmatayā tēṣu bhātīti śarabhō hariḥ.

Śarāḥ means Śarīrāṇi, bodies as they waste away. In them i.e., the bodies the Pratyagātma, the ātma that is inside who is non different from Paramātma shines. So He is known as Śarabhaḥ.

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

24 అక్టో, 2013

355. అతులః, अतुलः, Atulaḥ

ఓం అతులాయ నమః | ॐ अतुलाय नमः | OM Atulāya namaḥ


తులా ఉపమానం అస్య న విద్యతే ఈతనికి తుల - ఉపమానము - ఈతనితో పోల్చదగినది ఏదియు లేదు. 'న తస్య ప్రతిమాఽస్తి యస్య నామ మహ దృశః' (శ్వేతా 4.19) 'ఎవని నామమే గొప్ప యశమో లేదా కీర్తియో అట్టి ఆ పరమాత్మునకు సాటియగునది ఏదియు ఉండదు గదా?' అను శ్రుతియు 'న త్వత్సమోస్త్యభ్యధికః కుతోఽన్యః' (గీతా 11.43) 'నీతో సమానుడే లేడు; నీ కంటె మిక్కిలి గొప్పవాడు ఎక్కడినుండి యుండును?' అను గీతావచనము ఇందు ప్రమాణములు.



Tulā upamānaṃ asya na vidyatē / तुला उपमानं अस्य न विद्यते There is no comparison, tulā, for Him. Hence Atulaḥ. vide the śruti 'Na tasya pratimā’sti yasya nāma maha dr̥iśaḥ' (śvētā 4.19) / 'न तस्य प्रतिमाऽस्ति यस्य नाम मह दृशः' (श्वेता ४.१९) Of Him there is no likeness, Whose Name and fame are great' and the smr̥iti 'Na tvatsamōstyabhyadhikaḥ kutō’nyaḥ' (Gītā 11.43) / 'न त्वत्समोस्त्यभ्यधिकः कुतोऽन्यः' (गीता ११.४३) There is non equal to Thee and how can there be another who excels Thee?'

अतुलश्शरभो भीमस्समयज्ञो हविर्हरिः ।
सर्वलक्षणलक्षण्यो लक्ष्मीवान् समितिञ्जयः ॥ ३९ ॥

అతులశ్శరభో భీమస్సమయజ్ఞో హవిర్హరిః ।
సర్వలక్షణలక్షణ్యో లక్ష్మీవాన్ సమితిఞ్జయః ॥ ౩౯ ॥

Atulaśśarabho bhīmassamayajño havirhariḥ ।
Sarvalakṣaṇalakṣaṇyo lakṣmīvān samitiñjayaḥ ॥ 39 ॥

23 అక్టో, 2013

354. గరుడధ్వజః, गरुडध्वजः, Garuḍadhvajaḥ

ఓం గరుడధ్వజాయ నమః | ॐ गरुडध्वजाय नमः | OM Garuḍadhvajāya namaḥ


గరుడాంకో ధ్వజో యస్య స ఏవ గరుడధ్వజః గరుడుడు అంకముగా లేకా గురుతుగా గల ధ్వజము ఈతనికి కలదు.



Garuḍāṃko dhvajo yasya sa eva garuḍadhvajaḥ / गरुडांको ध्वजो यस्य स एव गरुडध्वजः He whose flag bears the emblem of a Garuḍa.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

22 అక్టో, 2013

353. మహాక్షః, महाक्षः, Mahākṣaḥ

ఓం మహాక్షాయ నమః | ॐ महाक्षाय नमः | OM Mahākṣāya namaḥ


అక్షిణీ మహతీ యస్య మహాన్త్యక్షీణి వా హరేః ।
స మహాక్ష ఇతి ప్రోక్తో విద్వద్భిర్వేదపారగైః ॥

ఈతనికి గొప్పవియగు రెండు లేదా అనేకములైన నేత్రములు కలవు.



Akṣiṇī mahatī yasya mahāntyakṣīṇi vā hareḥ,
Sa mahākṣa iti prokto vidvadbhirvedapāragaiḥ.

अक्षिणी महती यस्य महान्त्यक्षीणि वा हरेः ।
स महाक्ष इति प्रोक्तो विद्वद्भिर्वेदपारगैः ॥ 

He whose two eyes are great or He whose many eyes are great is Mahākṣaḥ.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

21 అక్టో, 2013

352. వృద్ధాత్మా, वृद्धात्मा, Vr̥ddhātmā

ఓం వృద్ధాత్మనే నమః | ॐ वृद्धात्मने नमः | OM Vr̥ddhātmane namaḥ


వృద్ధాత్మా స హరిర్యస్య హ్యాత్మా వృద్ధః పురాతనః అతి పురాతనమగు ఆత్మ ఎవనికి కలదో అట్టివాడు.



Vr̥ddhātmā sa hariryasya hyātmā vr̥ddhaḥ purātanaḥ / वृद्धात्मा स हरिर्यस्य ह्यात्मा वृद्धः पुरातनः He whose ātma or soul is ancient is Vr̥ddhātmā.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

20 అక్టో, 2013

351. ఋద్ధః, ऋद्धः, R̥ddhaḥ

ఓం ఋద్ధాయ నమః | ॐ ऋद्धाय नमः | OM R̥ddhāya namaḥ


ఋద్ధః ప్రప్రంచరూపేణ వర్తమానయతా హరిః వృద్ధినందును; ప్రపంచరూపమున వృద్ధినందియున్నవాడు.



R̥ddhaḥ prapraṃcarūpeṇa vartamānayatā hariḥ / ऋद्धः प्रप्रंचरूपेण वर्तमानयता हरिः One who increases; As He grows or increases in the form of Universe, He is R̥ddhaḥ.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

19 అక్టో, 2013

350. మహర్ధిః, महर्धिः, Mahardhiḥ

ఓం మహర్ధయే నమః | ॐ महर्धये नमः | OM Mahardhaye namaḥ


ఋద్ధిర్యస్యాస్తి మహతీ స మహర్ధిరితి స్మృతః ఈతనికి గొప్పదియగు ఋద్ధి అనగా విభూతి సంపద లేదా శక్తి సమృద్ధి కలదు.



R̥ddhiryasyāsti mahatī sa mahardhiriti smr̥taḥ / ऋद्धिर्यस्यास्ति महती स महर्धिरिति स्मृतः One who is with enormous R̥ddhi or prosperity.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

18 అక్టో, 2013

349. శరీరభృత్, शरीरभृत्, Śarīrabhr̥t

ఓం శరీరభృతే నమః | ॐ शरीरभृते नमः | OM Śarīrabhr̥te namaḥ


పోషయన్నన్నరూపేణ ప్రాణరూపేణ వా హరిః ।
శరీరిణాం శరీరాణి బిభర్తీతి శరీరభృత్ ॥
స్వమాయయా శరీరాణి బిభర్తీత్యథవా హరిః ।
శరీరభృదితి ప్రోక్తో విద్వద్భిర్వేదపారగైః ॥

పరమాత్ముడు తాను అన్న రూపముతో కాని ప్రాణరూపముతోకాని ఉండుచు దేహధారుల శరీరములను భరించును లేదా నిలుపును.

లేదా తన మాయచే శరీరములను ధరించుచున్నాడుగావున ఆ హరికి శరీరభృత్ అను నామము.



Poṣayannannarūpeṇa prāṇarūpeṇa vā hariḥ,
Śarīriṇāṃ śarīrāṇi bibhartīti śarīrabhr̥t.
Svamāyayā śarīrāṇi bibhartītyathavā hariḥ,
Śarīrabhr̥diti prokto vidvadbhirvedapāragaiḥ.

पोषयन्नन्नरूपेण प्राणरूपेण वा हरिः ।
शरीरिणां शरीराणि बिभर्तीति शरीरभृत् ॥
स्वमायया शरीराणि बिभर्तीत्यथवा हरिः ।
शरीरभृदिति प्रोक्तो विद्वद्भिर्वेदपारगैः ॥

In the form of food, He nourishes or in the form of prāṇa i.e., life, He sustains the bodies of the embodied.

Or since Lord Hari verily embodies himself behind the veil of māya or illusion, He is called Śarīrabhr̥t.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत्
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

17 అక్టో, 2013

348. పద్మగర్భః, पद्मगर्भः, Padmagarbhaḥ

ఓం పద్మగర్భాయ నమః | ॐ पद्मगर्भाय नमः | OM Padmagarbhāya namaḥ


పద్మగర్భః, पद्मगर्भः, Padmagarbhaḥ

పద్మస్య హృదయాఖ్యస్యగర్భే యసముపాస్యతే ।
స పద్మగర్భ ఇత్యుక్తః శ్రీవిష్ణుర్వేదపారగైః ॥

హృదయము అను పద్మపు గర్భమున ఉపాసింపబడివాడు.

:: పోతన భాగవతము - ద్వితీయ స్కంధము ::
వ. అదియునుంగాక ఎవ్వండేని శ్రద్ధా భక్తి యుక్తుండై కృష్ణగుణకీర్తనంబులు వినుచుం బలుకుచునుండు నట్టివాని హృదయపద్మంబునందుఁ గర్ణ రంధ్రమార్గంబులం బ్రవేశించి కృష్ణుండు విశ్రమించి సలిలగతంబైన కలుషంబును శరత్కాలంబు నివారించు చందంబున నాత్మగతంబైన మాలిన్యంబు నపకర్షించుఁ గావున. (218)

అంతేకాక ఎవ్వడు శ్రద్ధా భక్తులు కలిగి కృష్ణుని గుణగణాలను ఇతరులు కీర్తిస్తుంటే వింటాడో, తాను స్వయంగా కీర్తిస్తాడో, అలాంటి వాని హృదయకమలం లోకి శ్రవణ కుహరాల ద్వారా కృష్ణుడు ప్రవేశిస్తాడు. అక్కడ విశ్రమిస్తాడు. నీటిలోని మాలిన్యాన్ని శరదృతువు తొలగించినట్లు మనస్సులోని మాలిన్యాన్ని తొలగిస్తాడు.



Padmasya hr̥dayākhyasyagarbhe yassamupāsyate,
Sa padmagarbha ityuktaḥ śrīviṣṇurvedapāragaiḥ.

पद्मस्य हृदयाख्यस्यगर्भे यस्समुपास्यते ।
स पद्मगर्भ इत्युक्तः श्रीविष्णुर्वेदपारगैः ॥

As He is to be worshiped - placed in the center of the lotus of the heart, He is Padmagarbhaḥ.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 10, Chapter 87
Udaramupāsatē ya r̥iṣivartmasu kūrpadr̥iśaḥ
    Parisarapaddhatiṃ hr̥idayamāruṇayō daharam,
Tata udagādananta tava dhāma śiraḥ paramaṃ
    Punariha yatsamētya na patanti kr̥itāntamukhē. 18.

::श्रीमद्भागवते - दशम स्कन्धे, सप्ताशीतितमोऽध्यायः ::
उदरमुपासते य ऋषिवर्त्मसु कूर्पदृशः
    परिसरपद्धतिं हृदयमारुणयो दहरम् ।
तत उदगादनन्त तव धाम शिरः परमं
    पुनरिह यत्समेत्य न पतन्ति कृतान्तमुखे ॥ १८ ॥

Among the followers of the methods set forth by great sages, those with less refined vision worship the Supreme as present in the region of the abdomen, while the Āruṇis worship Him as present in the heart, in the subtle center from which all the prāṇic channels emanate. From there, O unlimited Lord, these worshipers raise their consciousness upward to the top of the head, where they can perceive You directly. Then, passing through the top of the head toward the supreme destination, they reach that place from which they will never again fall to this world, into the mouth of death.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

16 అక్టో, 2013

347. అరవిందాక్షః, अरविंदाक्षः, Aravindākṣaḥ

ఓం అరవిందాక్షాయ నమః | ॐ अरविंदाक्षाय नमः | OM Aravindākṣāya namaḥ


అరవిందాక్షః, अरविंदाक्षः, Aravindākṣaḥ

యస్యారవింద సదృశే అక్షిణీ స జనార్ధనః ।
అరవైందాక్ష ఇత్యుక్తో విద్వద్భిర్వేదపారగైః ॥

పద్మములతో సమానములగు నేత్రములు కలవాడుగనుక ఆ జనార్ధనుడికి అరవిందాక్షుడను నామము.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, ఉత్తర భాగము ::
మ. అరవిందాక్ష! భవత్స్వరూప మిలఁ బ్రత్యక్షంబునం గాన నె
      వ్వరికిం బోలదు శాస్త్రగోచరుఁడవై వర్తింతు నీ సృష్టి ముం
      దర సద్రూపుఁడవైన నీ వలననే ధాత్ర్యాద్యమర్త్యుల్ జనిం
      చిరి ని న్నంతకు మున్నెఱుంగఁగలమే చింతింప నే మచ్యుత! (1219)

అంబుజాక్ష! నీ అసలైన స్వరూపాన్ని ప్రత్యక్షంగా చూడటం ఎవరికీ సాధ్యం కాదు. నీవు శాస్త్రగోచరుడవు. ఈ సృష్టికి పూర్వం వెలుగొందుతున్న పరమాత్మ స్వరూపుడవైన నీ వల్లనే బ్రహ్మాది దేవతలు ప్రభవించారు. అటువంటి నీ సచ్చిదానంద స్వరూపాన్ని మేము తెలుసుకోలేము.



Yasyāraviṃda sadr̥śe akṣiṇī sa janārdhanaḥ,
Aravaiṃdākṣa ityukto vidvadbhirvedapāragaiḥ.

यस्यारविंद सदृशे अक्षिणी स जनार्धनः ।
अरवैंदाक्ष इत्युक्तो विद्वद्भिर्वेदपारगैः ॥

Since He is with eyes that resember Aravinda or Lotus flower, Lord Janārdhana is called Aravindākṣaḥ.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 6, Chapter 11
Ajātapakṣā iva mātaraṃ khagāḥ stanyaṃ yathā vatsatarāḥ kṣudhārtāḥ,
Priyaṃ priyēva vyuṣitaṃ viṣaṇṇā manō’ravindākṣa didr̥ikṣatē tvām. 26.

:: श्रीमद्भागवते - षष्ठस्कन्धे, एकादशोऽध्यायः ::
अजातपक्षा इव मातरं खगाः स्तन्यं यथा वत्सतराः क्षुधार्ताः ।
प्रियं प्रियेव व्युषितं विषण्णा मनोऽरविन्दाक्ष दिदृक्षते त्वाम् ॥ २६ ॥

O lotus-eyed Lord, as baby birds that have not yet developed their wings always look for their mother to return and feed them, as small calves tied with ropes await anxiously the time of milking, when they will be allowed to drink the milk of their mothers, or as a morose wife whose husband is away from home always longs for him to return and satisfy her in all respects, I always yearn for the opportunity to render direct service unto You.

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

15 అక్టో, 2013

346. పద్మనాభః, पद्मनाभः, Padmanābhaḥ

ఓం పద్మనాభాయ నమః | ॐ पद्मनाभाय नमः | OM Padmanābhāya namaḥ


పద్మనాభః, पद्मनाभः, Padmanābhaḥ

నాభౌపద్మస్య మధ్యే యః కర్ణికాయాం స్థితో హరిః ।
స పద్మనాభ ఇత్యుక్తో విద్వద్భిర్వేదపారగైః ॥

హృదయ పద్మపునాభియందు అనగా హృదయ మధ్యమున - పద్మపుకర్ణికయందు ఉన్నవాడుగనుక పద్మనాభుడు.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, ఉత్తర భాగము ::
ఆ. వరద! పద్మనాభ! హరి! కృష్ణ! గోవింద, దాసదుఃఖనాశ! వాసుదేవ!
     యవ్యయాప్రమేయ! యనిశంబుఁ గావింతు, మిందిరేశ! నీకు వందనములు. (749)

వరదా! వాసుదేవా! పద్మనాభా! శ్రీకృష్ణా! ముకుందా! గోవిందా! ఇందిరా వల్లభా! నీకు వందనములు సమర్పిస్తాము.


Nābhaupadmasya madhye yaḥ karṇikāyāṃ sthito hariḥ,
Sa padmanābha ityukto vidvadbhirvedapāragaiḥ.

नाभौपद्मस्य मध्ये यः कर्णिकायां स्थितो हरिः ।
स पद्मनाभ इत्युक्तो विद्वद्भिर्वेदपारगैः ॥

One who resides in the nābhi or the central part of the heart-lotus.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 6, Chapter 8
Dēvō’prahṇē madhuhōgradhanvā sāyaṃ tridhāmāvatu mādhavō mām,
Dōṣē hr̥iṣīkēśa utārdharātrē niśītha ēkō’vatu padmanābhaḥ. 21.

:: श्रीमद्भागवते - षष्ठस्कन्धे, अष्टमोऽध्यायः ::
देवोऽप्रह्णे मधुहोग्रधन्वा सायं त्रिधामावतु माधवो माम् ।
दोषे हृषीकेश उतार्धरात्रे निशीथ एकोऽवतु पद्मनाभः ॥ २१ ॥

May Lord Madhusūdana, who carries a bow very fearful for the demons, protect me during the fifth part of the day. In the evening, may Lord Mādhava, appearing as Brahmā, Viṣṇu and Maheśvara, protect me, and in the beginning of night may Lord Hṛṣīkeśa protect me. At the dead of night i.e., in the second and third parts of night, may Lord Padmanābha alone protect me.

48. పద్మనాభః, पद्मनाभः, Padmanābhaḥ
196. పద్మనాభః, पद्मनाभः, Padmanābhaḥ

पद्मनाभोऽरविन्दाक्षः पद्मगर्भश्शरीरभृत् ।
महर्धिरृद्धो वृद्धात्मा महाक्षो गरुडध्वजः ॥ ३८ ॥

పద్మనాభోఽరవిన్దాక్షః పద్మగర్భశ్శరీరభృత్ ।
మహర్ధిరృద్ధో వృద్ధాత్మా మహాక్షో గరుడధ్వజః ॥ ౩౮ ॥

Padmanābho’ravindākṣaḥ padmagarbhaśśarīrabhr̥t ।
Mahardhirr̥ddho vr̥ddhātmā mahākṣo garuḍadhvajaḥ ॥ 38 ॥

14 అక్టో, 2013

345. పద్మనిభేక్షణః, पद्मनिभेक्षणः, Padmanibhekṣaṇaḥ

ఓం పద్మనిభేక్షణాయ నమః | ॐ पद्मनिभेक्षणाय नमः | OM Padmanibhekṣaṇāya namaḥ


పద్మనిభేక్షణః, पद्मनिभेक्षणः, Padmanibhekṣaṇaḥ

యస్యేక్షణే పద్మనిభే స హి పద్మనిభేక్షణః పద్మములతో సమానములగు నేత్రములు ఈతనికి కలవు.

:: పోతన భాగవతము - తృతీయ స్కంధము ::
చ. అని యనుకంప దోఁప వినయంబునఁ జాగిఁలి మ్రొక్కి చారు లో
     చన సరసీరుహుం డగుచు సర్వజగత్పరికల్పనారతిం
     దనరిన నన్ను బ్రోచుటకుఁ దా నిటు సన్నిధియైన యీశ్వరుం
     డనయము నాదు దుఃఖము దయామతిఁ బాపెడు మంచు నమ్రుఁడై. (313)

కమల సంభవుడు కనికరం ఉట్టిపడేటట్లు విష్ణుదేవునికి విన్నవించుకొని వినయంతో సాగిలపడి మ్రొక్కాడు. "సర్వ ప్రపంచాన్ని సృష్టించాడనికి పూనుకొన్న నన్ను, అందాలు చిందే కమలాలవంటి కన్నులతో వీక్షించి రక్షించడానికై, ఈ విధంగా సాక్షాత్కరించిన పరాత్పరుడు నా దుఃఖాన్ని దూరం చేయుగాక!" అని తలవంచి నమస్కరించాడు.



Yasyekṣaṇe padmanibhe sa hi padmanibhekṣaṇaḥ / यस्येक्षणे पद्मनिभे स हि पद्मनिभेक्षणः One with eyes resembling the Lotus flowers.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 4, Chapter 8
Nānyaṃ tataḥ padmapalāśalocanādduḥkhacchidaṃ te mr̥gayāmi kañcana,
Yo mr̥gyate hastagr̥hītapadmayā śriyetarairaṅga vimr̥gyamāṇayā. 23.

:: श्रीमद्भागवते - चतुर्थ स्कन्धे, अष्टमोऽध्यायः :: 
नान्यं ततः पद्मपलाशलोचनाद्दुःखच्छिदं ते मृगयामि कञ्चन ।
यो मृग्यते हस्तगृहीतपद्मया श्रियेतरैरङ्ग विमृग्यमाणया ॥ २३ ॥

I do not find anyone who can mitigate your distress but the Supreme Lord, whose eyes are like lotus petals. Many gods such as Lord Brahmā seek the grace of the goddess of fortune, but the goddess of fortune herself, with a lotus flower in her hand, is always ready to render service to the Supreme Lord.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

13 అక్టో, 2013

344. పద్మీ, पद्मी, Padmī

ఓం పద్మినే నమః | ॐ पद्मिने नमः | OM Padmine namaḥ


పద్మీ, पद्मी, Padmī

పద్మం హస్తే విద్యత ఇత్యతః పద్మీతి కీర్త్యతే ఈ భగవానుని హస్తమునందు పద్మము ఉన్నది.

:: పోతన భాగవతము - తృతీయ స్కంధము ::
సీ. తరణి సుధాకర కిరణ సమంచిత సరసీరుహోత్పల స్రగ్విలాసుఁ
     గంకణ నూపుర గ్రైవేయ ముద్రికా హార కుండల కిరీటాభిరాముఁ
     గమనీయ సాగర కన్యకా కౌస్తుభ మణి భూషణోద్భాసమాన వక్షు
     సలలిత దరహాస చంద్రికా ధవళిత చారు దర్పణ విరాజత్కపోలు
తే. శంఖ చక్ర గదా పద్మ చారు హస్తు, నలికులాలక రుచి భాస్వదలిక ఫలకుఁ
     బీత కౌశేయవాసుఁ గృపాతరంగి, త స్మితేక్షణుఁ బంకజోదరుని హరిని. (750)

సూర్య కిరణాలు సోకి వికసించిన తామరపూలతోనూ, చంద్రకిరణాలు సోకి వికసించిన కలువపూలతోనూ కట్టిన సుందరమైన పూలమాలలను ధరించి ఉన్నాడు. చేతులకు కంకణాలనూ, పాదాలకు నూపురాలనూ, కంఠాభరణాలనూ, అంగుళీయకాలనూ, రత్నహారాలనూ, మకరకుండలాలనూ, కిరీటాన్నీ, ధరించి ప్రకాశించుతున్నాడు. లావణ్యరాశియైన లక్ష్మీదేవితో కౌస్తుభమణితో ధగధగ మెరిసే వక్షస్స్థలం కలిగి ఉన్నాడు. సొగసైన చిరునవ్వు వెన్నెలలతో ముద్దులొలికే చెక్కుటద్దాలతో విరాజిల్లుతున్నాడు. శంఖం, చక్రం, గద, పద్మం చేతుల్లో ధరించి ఉన్నాడు. తుమ్మెదల వంటి నల్లని ముంగురులతో అందంగా ప్రకాశించే ఫాలఫలకం కలవాడై ఉన్నాడు. ఇంకా ఆ పంకజనాభుడైన హరి పచ్చని పట్టు వస్త్రం ధరించి సుందరమందహాసంతో దాక్షిణ్యం పొంగిపొరలే కటాక్ష వీక్షణాలతో అలరుతున్నాడు.



Padmaṃ haste vidyata ityataḥ padmīti kīrtyate / पद्मं हस्ते विद्यत इत्यतः पद्मीति कीर्त्यते There is a Lotus flower in His hand and hence He is known as Padmī.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 4, Chapter 24
Prītiprahasitāpāṅgamalakai rūpaśōbhitam,
Lasatpaṅkajakiñjalka dukūlaṃ mr̥iṣṭakuṇḍalam. 47. 
Sphuratkirīṭavalaya hāranūpuramēkhalam,
Śaṅkhacakragadāpadma mālāmaṇyuttamarddhimat. 48.

:: श्रीमद्भागवते - चतुर्थ स्कन्दे, चतुर्विंशोऽध्यायः ::
प्रीतिप्रहसितापाङ्गमलकै रूपशोभितम् ।
लसत्पङ्कजकिञ्जल्क दुकूलं मृष्टकुण्डलम् ॥ ४७ ॥
स्फुरत्किरीटवलय हारनूपुरमेखलम् ।
शङ्खचक्रगदापद्म मालामण्युत्तमर्द्धिमत् ॥ ४८ ॥

The Lord is super-excellently beautiful on account of His open and merciful smile and His sidelong glance upon His devotees. His black hair is curly, and His garments, waving in the wind, appear like flying saffron pollen from lotus flowers. His glittering earrings, shining helmet, bangles, garland, ankle bells, waist belt and various other bodily ornaments combine with conchshell, disc, club and lotus flower to increase the natural beauty of the Kaustubha pearl on His chest.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

12 అక్టో, 2013

343. శతావర్తః, शतावर्तः, Śatāvartaḥ

ఓం శతావర్తాయ నమః | ॐ शतावर्ताय नमः | OM Śatāvartāya namaḥ


ధర్మత్రాణాయ శతమావర్తనాన్యస్య సంతి యత్ ।
ప్రాదుర్భావాస్తతో విష్ణుః శరవర్తా ఇతీర్యతే ।
ప్రాణరూపేణ యో నాడిఃశతావర్తస్స ఇత్యుతః ॥

ధర్మ రక్షణకై నూర్లకొద్దీ ఆవర్తనములు అనగా పునః పునః ప్రాదుర్భావములు ఈతనికి కలవు. లేదా వందలకొలదీ నాడులయందు ప్రాణ తత్త్వ రూపమున ఆవర్తించుచుండును.



Dharmatrāṇāya śatamāvartanānyasya saṃti yat,
Prādurbhāvāstato viṣṇuḥ śaravartā itīryate,
Prāṇarūpeṇa yo nāḍiḥśatāvartassa ityutaḥ.

धर्मत्राणाय शतमावर्तनान्यस्य संति यत् ।
प्रादुर्भावास्ततो विष्णुः शरवर्ता इतीर्यते ।
प्राणरूपेण यो नाडिःशतावर्तस्स इत्युतः ॥ 

His coming to be, incarnation, for upholding Dharma or righteousness is on innumerable occasions. Or He is in hundreds of nerves in the form of prāna or life.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

11 అక్టో, 2013

342. అనుకూలః, अनुकूलः, Anukūlaḥ

ఓం అనుకూలాయ నమః | ॐ अनुकूलाय नमः | OM Anukūlāya namaḥ


అనుకూలః, अनुकूलः, Anukūlaḥ

ఆత్మత్వేన హి సర్వేషా మనుకూల ఇతీర్యతే ।
న హి స్వస్మిన్ ప్రాతికూల్యం కశ్చన స్వయమాచరేత్ ॥

ఎల్ల ప్రాణులకును తానే ఆత్మ కావున, అతడు ఎల్ల ప్రాణులకును అనుకూలుడు. ఏలయన ఎవ్వడును తన విషయమున ప్రతికూలమగు పనిని తానే చేయడు గదా!



Ātmatvena hi sarveṣā manukūla itīryate,
Na hi svasmin prātikūlyaṃ kaścana svayamācaret.

आत्मत्वेन हि सर्वेषा मनुकूल इतीर्यते ।
न हि स्वस्मिन् प्रातिकूल्यं कश्चन स्वयमाचरेत् ॥ 

One who, being the Ātma or soul of all beings, is favourable to all; for no one will act against oneself.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

10 అక్టో, 2013

341. జనేశ్వరః, जनेश्वरः, Janeśvaraḥ

ఓం జనేశ్వరాయ నమః | ॐ जनेश्वराय नमः | OM Janeśvarāya namaḥ


జనానామీశ్వరో విష్ణుర్జనేశ్వరః ఇతీర్యతే జనులకు అనగా ప్రాణులకు ఈశ్వరుడుగావున విష్ణువు జనేశ్వరః.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - మోక్షసన్న్యాసయోగము ::
ఈశ్వరస్సర్వభూతానాం హృదేశేఽర్జున తిష్ఠతి ।
భ్రామయన్సర్వభూతాని యన్త్రారూఢాని మాయయా ॥ 61 ॥

ఓ అర్జునా! జగన్నియామకుడు పరమేశ్వరుడు, అంతర్యామి మాయచేత సమస్తప్రాణులయొక్క హృదయమున వెలయుచున్నాడు.



Janānāmīśvaro viṣṇurjaneśvaraḥ itīryate / जनानामीश्वरो विष्णुर्जनेश्वरः इतीर्यते Since He is the Lord of all beings, Viṣṇu is known as Janeśvaraḥ.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 18
Īśvarassarvabhūtānāṃ hr̥deśe’rjuna tiṣṭhati,
Bhrāmayansarvabhūtāni yantrārūḍāni māyayā. 61.

:: श्रीमद्भगवद्गीत - मोक्षसन्न्यासयोगमु ::
ईश्वरस्सर्वभूतानां हृदेशेऽर्जुन तिष्ठति ।
भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्रारूढानि मायया ॥ ६१ ॥

O Arjuna! The Lord resides in the region of the heart of all creatures, revolving through Māya all the creatures (as though) mounted on a machine.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

9 అక్టో, 2013

340. శౌరిః, शौरिः, Śauriḥ

ఓం శౌరయే నమః | ॐ शौरये नमः | OM Śauraye namaḥ


శౌరిః, शौरिः, Śauriḥ

శూరస్య వసుదేవస్య చాపత్యం శౌరి రుచ్యతే శూరుని అనగా వసుదేవుని సంతానము (శ్రీకృష్ణుడు) గనుక శౌరిః.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, పూర్వ భాగము ::
క. ఆ శౌరికి దెరువోసఁగెఁ బ్ర, కాశోద్దత తుమ్గ భంగ కలిత ధరాశా
    కాశ యగు యమున మును సీ, తేశునకుఁ బయోధి త్రోవ యిచ్చిన భంగిన్‍. (144)

అలా వెడుతూ ఉండగా అతని దారికి యమునానది అడ్డు వచ్చింది. ఎగసిపడుతున్న తరంగాలు మళ్ళీ విరిగిపోతూ దిక్కులనూ, ఆకాశాన్నీ ఏకం చేస్తున్నట్లు ఉరవళ్ళు పరవళ్ళు త్రొక్కుతూ ప్రవహిస్తూ ఉంది. పూర్వం సీతాపతి అయిన రామచంద్రునకు సముద్రం దారి యిచ్చినట్లు, యమునానది వసుదేవునకు దారియిచ్చింది.



Śūrasya vasudevasya cāpatyaṃ śauri rucyate / शूरस्य वसुदेवस्य चापत्यं शौरि रुच्यते One who as Śrī Kr̥ṣṇa was the son of  Śūra i.e., Vasudeva.

Śrīmad Bhāgavate - Canto 10, Chapter 3
Tataśca śaurirbhagavatpracoditaḥ sutaṃ samādāya sa sūtikāgr̥hāt,
Yadā bahirgantumiyeṣa tarhyajā yā yogamāyājani nandajāyayā. 47.

:: श्रीमद्भागवते - दशम स्कन्धे, तृतीयोऽध्यायः ::
ततश्च शौरिर्भगवत्प्रचोदितः सुतं समादाय स सूतिकागृहात् ।
यदा बहिर्गन्तुमियेष तर्ह्यजा या योगमायाजनि नन्दजायया ॥ ४७ ॥

Thereafter, exactly when Vasudeva, being inspired by the Lord, was about to take the newborn child from the delivery room, Yogamāyā, the Lord's spiritual energy, took birth as the daughter of the wife of Mahārāja Nanda.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

8 అక్టో, 2013

339. శూరః, शूरः, Śūraḥ

ఓం శూరాయ నమః | ॐ शूराय नमः | OM Śūrāya namaḥ


శూరః, शूरः, Śūraḥ

శూరో విక్రమణాత్ స్మృతః  విక్రమమును అనగా పురుష ప్రయత్నమును ప్రదర్శించ సమర్థుడు. అత్యంత పౌరుషశాలి. విక్రమించును.

:: శ్రీమద్రామాయణము - అయోధ్యాకాండము ::
స శూరః పురుషవ్యాఘ్రః స్వబాహుబలమాశ్రితః ।
అసంత్రస్తోఽప్యరణ్యస్థో వేశ్మనీవ నివత్స్యతి ॥ 12 ॥

దివ్యాస్త్రసంపన్నుడును, నరశ్రేష్ఠుడును ఐన ఆ మహాత్ముని బాహుబలము తిరుగులేనిది. అందువలన అతడు అరణ్యమున సైతము స్వగృహమునందువలె ప్రశాంతముగా, నిర్భయముగా నివసింపగలడు.



Śūro vikramaṇāt smr̥taḥ / शूरो विक्रमणात् स्मृतः One of great prowess. 

Śrīmad Rāmāyaṇa - Book II
Sa śūraḥ puruṣavyāghraḥ svabāhubalamāśritaḥ,
Asaṃtrasto’pyaraṇyastho veśmanīva nivatsyati. 12.

:: श्रीमद्रामायण - अयोध्याकांड ::
स शूरः पुरुषव्याघ्रः स्वबाहुबलमाश्रितः ।
असंत्रस्तोऽप्यरण्यस्थो वेश्मनीव निवत्स्यति ॥ १२ ॥

Rama the hero and the tiger among men, relying on the strength of his own arms, will dwell fearlessly in the forest as if in his own palace.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

7 అక్టో, 2013

338. తారః, तारः, Tāraḥ

ఓం తారాయ నమః | ॐ ताराय नमः | OM Tārāya namaḥ


తారః, तारः, Tāraḥ

గర్భజన్మజరామృత్యు లక్షణాత్తారయన్ భయాత్ ।
తార ఇత్యుచ్యతే విష్ణుః ॥

గర్భవాసము, జన్మము, ముసలితనము, మృత్యువు అను వానివలన కలిగెడి భయమునుండి దాటించును గనుక అ విష్ణుదేవునకు తారః అని ప్రసిద్ధి.



Garbhajanmajarāmr̥tyu lakṣaṇāttārayan bhayāt,
Tāra ityucyate viṣṇuḥ.

गर्भजन्मजरामृत्यु लक्षणात्तारयन् भयात् ।
तार इत्युच्यते विष्णुः ॥

Since Lord Viṣṇu liberates beings from the fear of residence in womb, birth, old age, death etc., He is Tāraḥ.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 10, Chapter 2
Na te’bhvasyeśa bhavasya kāraṇaṃ vinā vinodaṃ bata tarkayāmahe,
Bhavo nirodhaḥ stitirpyavidyayā kr̥tā yatastvayyabhayāśrayātmani. 39.

:: श्रीमद्भागवते - दशमस्कन्धे द्वितीयोऽध्यायः ::
न तेऽभ्वस्येश भवस्य कारणं विना विनोदं बत तर्कयामहे ।
भवो निरोधः स्तितिर्प्यविद्यया कृता यतस्त्वय्यभयाश्रयात्मनि ॥ ३९ ॥

O Supreme Lord, You are not an ordinary living entity appearing in this material world as a result of fruitive activities. Therefore Your appearance or birth in this world has no other cause than Your pleasure potency. Similarly, the living entities, who are part of You, have no cause for miseries like birth, death and old age, except when these living entities are conducted by Your external energy.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

6 అక్టో, 2013

337. తారణః, तारणः, Tāraṇaḥ

ఓం తారణాయ నమః | ॐ तारणाय नमः | OM Tāraṇāya namaḥ


తారణః, तारणः, Tāraṇaḥ

భూతాని యస్తారయతి విష్ణుస్సంసార సాగరాత్ ।
స తారణ ఇతి ప్రోక్తో విద్వద్భిర్వేదపారగైః ॥

సంసారసాగరమునుండి జీవులను తరింపజేయును గనుక ఆ విష్ణునకు తారణః అని నామము.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - భక్తియోగము ::
యే తు సర్వాణి కర్మాణి మయి సన్న్యస్య మత్పరాః ।
అనన్యేనైవ యోగేన మాం ధ్యాయన్త ఉపాసతే ॥ 6 ॥
తేషామహం సముద్ధర్తా మృత్యుసంసారసాగరాత్ ।
భవామి న చిరాత్పార్థ మయ్యావేశితచేతసామ్ ॥ 7 ॥

ఓ అర్జునా! ఎవరు సమస్తకర్మములను నా యందు సమర్పించి, నన్నే పరమగతిగ దలంచినవారై, అనన్య చిత్తముతో నన్నే ధ్యానించుచు ఉపాసించుదురో, నాయందు చిత్తమునుజేర్చిన అట్టివారిని మృత్యురూపమగు ఈ సంసార సముద్రమునుండి నేను శీఘ్రముగా బాగుగ లేవదీయుచున్నాను.



Bhūtāni yastārayati viṣṇussaṃsāra sāgarāt,
Sa tāraṇa iti prokto vidvadbhirvedapāragaiḥ.

भूतानि यस्तारयति विष्णुस्संसार सागरात् ।
स तारण इति प्रोक्तो विद्वद्भिर्वेदपारगैः ॥

Since Lord Viṣṇu uplifts beings from the ocean of saṃsāra or material existence, He is known by the name Tāraṇaḥ.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 12
Ye tu sarvāṇi karmāṇi mayi sannyasya matparāḥ,
Ananyenaiva yogena māṃ dhyāyanta upāsate. 6.
Teṣāmahaṃ samuddhartā mr̥tyusaṃsārasāgarāt,
Bhavāmi na cirātpārtha mayyāveśitacetasām. 7.

:: श्रीमद्भगवद्गीत - भक्तियोगमु ::
ये तु सर्वाणि कर्माणि मयि सन्न्यस्य मत्पराः ।
अनन्येनैव योगेन मां ध्यायन्त उपासते ॥ ६ ॥
तेषामहं समुद्धर्ता मृत्युसंसारसागरात् ।
भवामि न चिरात्पार्थ मय्यावेशितचेतसाम् ॥ ७ ॥

Those who venerate Me, giving over all activities onto Me (thinking of Me as the Sole Doer), contemplating Me by single-minded yoga - remaining thus absorbed in Me - indeed, O offspring of Pr̥tha (Arjuna), for these whose consciousness is fixed in Me, I become before long their Redeemer to bring them out of the sea of mortal births.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

5 అక్టో, 2013

336. అశోకః, अशोकः, Aśokaḥ

ఓం అశోకాయ నమః | ॐ अशोकाय नमः | OM Aśokāya namaḥ


అశోకః, अशोकः, Aśokaḥ

హరిశ్శోకాదిషడూర్మివర్జితోఽశోక ఉచ్యతే క్షుద్బాధ (ఆకలి), పిపాస (దాహము), శోకము, మోహము లేదా అవివేకము, జరా (వార్ధక్యము) మరియూ మరణములనే షడూర్ములు (ఆరు వికారాలు) లేనివాడుగనుక ఆ హరికి అశోకః అని పేరు.

:: పోతన భాగవతము - దశమ స్కంధము, ఉత్తరభాగము ::
సీ. అవ్యయు ననఘు ననంతశక్తిని బరు లై నట్టి బ్రహ్మ రుద్రామరేంద్ర
     వరుల కీశ్వరుఁ డైనవాని సర్వాత్మకు జ్ఞానస్వరూప సమానరహితు
     వరదుని జగదుద్భవ స్థితి సంహార హేతుభూతుని హృశీకేశు నభవు
     బ్రహ్మచిహ్నంబులై పరఁగు సుజ్ఞాన శ క్త్యాదుల నొప్పు బ్రహ్మంబు నీశు
ఆ. నజు షడూర్మరహితు నిజయోగమాయా వి, మోహితాఖిలాత్ము ముఖ్యచరితు
     మహితతేజ నాదిమధ్యాంతహీనునిఁ, జిన్మయాత్ము నిను భజింతుఁ గృష్ణ! (429)

అవ్యయుడవు, అనంత శక్తియుతుడవు, బ్రహ్మాది దేవతలకే అధీశ్వరుడవు, సర్వాత్మకుడవు, జ్ఞాన స్వరూపుడవు, అనుపమానుడవు, వరదుడవు, సృష్టిస్థితిలయకారకుడవు, హృశీకేశుడవు, అభవుడవు, పరబ్రహ్మస్వరూపుడవు, షడుర్మిరహితుడవు, పరబ్రహ్మస్వరూపుడవు, యోగమాయచేత సర్వజగత్తును సమ్మోహపరచువాడవు, మహనీయతేజుడవు, ఆదిమధ్యాంత రహితుడవు, చిన్మయాత్ముడవు అయిన ఓ కృష్ణా! నిన్ను ప్రార్ధిస్తున్నాను.



Hariśśokādiṣaḍūrmivarjito’śoka ucyate / हरिश्शोकादिषडूर्मिवर्जितोऽशोक उच्यते Since Lord Hari is free of six  six waves of material disturbance viz., hunger, thirst, decay, death, grief and illusion, He is called Aśokaḥ.

अशोकस्तारणस्तारः शूरश्शौरिर्जनेश्वरः ।
अनुकूलश्शतावर्तः पद्मी पद्मनिभेक्षणः ॥ ३७ ॥

అశోకస్తారణస్తారః శూరశ్శౌరిర్జనేశ్వరః ।
అనుకూలశ్శతావర్తః పద్మీ పద్మనిభేక్షణః ॥ ౩౭ ॥

Aśokastāraṇastāraḥ śūraśśaurirjaneśvaraḥ ।
Anukūlaśśatāvartaḥ padmī padmanibhekṣaṇaḥ ॥ 37 ॥

4 అక్టో, 2013

335. పురన్దరః, पुरन्दरः, Purandaraḥ

ఓం పురన్దరాయ నమః | ॐ पुरन्दराय नमः | OM Purandarāya namaḥ


పురన్దరః, पुरन्दरः, Purandaraḥ

పురాణామ్ సురశత్రూణాం దారణాత్ స పురందరః దేవ శత్రువుల పురములను బ్రద్దలు చేయును.

:: పోతన భాగవతము - ద్వితీయ స్కంధము ::
సీ. తోయజ హిత వంశ దుగ్ధ పారావార రాకా విహార కైరవహితుండు
    కమనీయ కోసలక్ష్మాభృత్సుతా గర్భ సంపుట లసన్మౌక్తికంబు
    నిజపాదసేవక వ్రజ దుఃఖ నిబిడాంధ కార విస్ఫురిత పంకరుహసఖుఁడు
    దశరథేశ్వర కృతధ్వర వాటికా ప్రాంగణాకర దేవతానోకహంబు
తే. చటుల దానవ గహన వైశ్వానరుండు, రావణాటోప శైల పురందరుండు
    నగుచు లోకోపకారార్థ మవతరించె, రాముఁడై చక్రి లోకాభిరాముఁడగుచు. (155)

చక్రధరుడైన శ్రీ మహావిష్ణువు లోకోపకారం చేయడానికై జగదభిరాముడైన శ్రీరాముడుగా అవతరించాడు. ఆయన సూర్యవంశమనే పాల్కడలికి పున్నమచందురుడు. కోసలరాజు కూతురైన కౌసల్యాదేవి గర్భమనే ముత్తెపు చిప్పలో పుట్టిన మేలి ముత్యం. తన పాదసేవకుల శోకమనే చిమ్మచీకట్లను పోకార్చే సూర్యభగవానుడు. దశరథమహారాజు గారి పుత్రకామేష్ఠి యాగశాల ముంగిట మొలకెత్తిన కల్పవృక్షం. దానవులనే దారుణారణ్యాన్ని దహించే కార్చిచ్చు. రావణుని గర్వమనే పర్వతాన్ని బద్దలు చేసే ఇంద్రుడు.



Purāṇām suraśatrūṇāṃ dāraṇāt sa puraṃdaraḥ / पुराणाम् सुरशत्रूणां दारणात् स पुरंदरः He destroys the Purās or cities of the enemies of the gods.

Śrīmad Bhāgavata - Canto 2, Chapter 7
Yasmā adādudadhirūḍabhayāṅgavēpō mārgaṃ sapadyaripuraṃ haravaddidakṣōḥ,
Dūrē suhr̥inmathitarōṣasuśōṇadr̥iṣṭayā tātapyamānamakarōraganakracakraḥ. 24.

:: श्रीमद्भागवत - द्वितीयस्कनधे सप्तमोऽध्यायः ::
यस्मा अदादुदधिरूडभयाङ्गवेपो मार्गं सपद्यरिपुरं हरवद्दिदक्षोः ।
दूरे सुहृन्मथितरोषसुशोणदृष्टया तातप्यमानमकरोरगनक्रचक्रः ॥ २४ ॥

Lord Rāmacandra, being aggrieved for His distant intimate friend (Sīta), glanced over the city of the enemy Rāvaṇa with red-hot eyes like those of Hara. The great ocean, trembling in fear, gave Him His way because its family members, the aquatics like the sharks, snakes and crocodiles, were being burnt by the heat of the angry red-hot eyes of the Lord.

स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाहनः ।
वासुदेवो बृहद्भानुरादिदेवः पुरन्दरः ॥ ३६ ॥

స్కన్దః స్కన్దధరో ధుర్యో వరదో వాయువాహనః ।
వాసుదేవో బృహద్భానురాదిదేవః పురన్దరః ॥ ౩౬ ॥

Skandaḥ skandadharo dhuryo varado vāyuvāhanaḥ ।
Vāsudevo br̥hadbhānurādidevaḥ purandaraḥ ॥ 36 ॥

3 అక్టో, 2013

334. ఆదిదేవః, आदिदेवः, Ādidevaḥ

ఓం ఆదిదేవాయ నమః | ॐ आदिदेवाय नमः | OM Ādidevāya namaḥ


ఆదిదేవః, आदिदेवः, Ādidevaḥ

ఆదిర్హేతుస్స దేవశ్చ ద్యోతనాదిగుణీత్వతః ।
ఇత్యుచ్యతే విష్ణురాదిదేవ శబ్దేన పండితైః ॥

ఆదియు, ఆదికారణమును, మునుపటినామమునందు జెప్పినవిధమున ప్రకాశించుట మొదలగు లక్షణములకు ఆస్పదమయిన దేవుడును కావున పండితులు ఆ విష్ణుని - ఆదిదేవునిగా పిలుచుచుందురు.

:: శ్రీమద్భగవద్గీత - విశ్వరూపసందర్శన యోగము ::
త్వమాదిదేవః పురుషః పురాణ స్త్వమస్య పరం నిధానమ్ ।
వేత్తాఽసి వేద్యం చ పరం చ ధామ త్వయా తతం విశ్వమనన్తరూప ॥ 38

అనంతరూపుడగు ఓ కృష్ణా! నీవు ఆదిదేవుడవు, సనాతపురుషుడు, ఈ ప్రపంచమునకు శ్రేష్ఠమైన ఆధారమున్ను, సమస్తము తెలిసికొనినవాడునూ, తెలియదగినవాడును, సర్వోత్తమస్థానమును అయియున్నావు. నీచేతనే ఈ ప్రపంచమంతయును వ్యాపింపబడియున్నది.



Ādirhetussa devaśca dyotanādiguṇītvataḥ,
Ityucyate viṣṇurādideva śabdena paṃḍitaiḥ.

आदिर्हेतुस्स देवश्च द्योतनादिगुणीत्वतः ।
इत्युच्यते विष्णुरादिदेव शब्देन पंडितैः ॥  

Since Lord Viṣṇu is ādi or primal and as highlighted in the explanation of previous divine name, due to His illumining the universe He is deva or god. Hence the learned address Him as Ādidevaḥ or primal Deity.

Śrīmad Bhagavad Gīta - Chapter 11
Tvamādidevaḥ puruṣaḥ purāṇa stvamasya paraṃ nidhānam,
Vettā’si vedyaṃ ca paraṃ ca dhāma tvayā tataṃ viśvamanantarūpa. (38)

:: श्रीमद्भगवद्गीत विश्वरूपसंदर्शन योग ::
त्वमादिदेवः पुरुषः पुराण स्त्वमस्य परं निधानम् ।
वेत्ताऽसि वेद्यं च परं च धाम त्वया ततं विश्वमनन्तरूप ॥ 38 ॥

You are the primal Deity, the ancient Person; You are the supreme Resort of this world. You are the knower as also the object of knowledge and the supreme Abode. O Kr̥ṣṇā! You of infinite forms, the Universe is pervaded by you!

स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाहनः ।
वासुदेवो बृहद्भानुरादिदेवः पुरन्दरः ॥ ३६ ॥

స్కన్దః స్కన్దధరో ధుర్యో వరదో వాయువాహనః ।
వాసుదేవో బృహద్భానురాదిదేవః పురన్దరః ॥ ౩౬ ॥

Skandaḥ skandadharo dhuryo varado vāyuvāhanaḥ ।
Vāsudevo br̥hadbhānurādidevaḥ purandaraḥ ॥ 36 ॥

2 అక్టో, 2013

333. బృహద్భానుః, बृहद्भानुः, Br̥hadbhānuḥ

ఓం బృహద్భానవే నమః | ॐ बृहद्भानवे नमः | OM Br̥hadbhānave namaḥ


బృహంతో భావనో యస్య చంద్రసూర్యాతిగామినః ।
తైర్విశ్వం భాసయతి యఃసబృహద్భానురుచ్యతే ॥

చంద్ర సూర్యాదులను కూడా చేరునట్టి పెద్ద కిరణములు ఎవనికి కలవో - వానిచే ఎవడు విశ్వమును భాసింపజేయుచున్నాడో అట్టి ఆ విష్ణుపరమాత్మ 'బృహద్భానుః' అని చెప్పబడును.



Br̥haṃto bhāvano yasya caṃdrasūryātigāminaḥ,
Tairviśvaṃ bhāsayati yaḥsabr̥hadbhānurucyate.

बृहंतो भावनो यस्य चंद्रसूर्यातिगामिनः ।
तैर्विश्वं भासयति यःसबृहद्भानुरुच्यते ॥

His mighty powerful rays penetrate into sun, moon and illumine them. He illumines universe by them. So, He is said to be 'Br̥hadbhānuḥ'.

स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाहनः ।
वासुदेवो बृहद्भानुरादिदेवः पुरन्दरः ॥ ३६ ॥

స్కన్దః స్కన్దధరో ధుర్యో వరదో వాయువాహనః ।
వాసుదేవో బృహద్భానురాదిదేవః పురన్దరః ॥ ౩౬ ॥

Skandaḥ skandadharo dhuryo varado vāyuvāhanaḥ ।
Vāsudevo br̥hadbhānurādidevaḥ purandaraḥ ॥ 36 ॥

1 అక్టో, 2013

332. వాసుదేవః, वासुदेवः, Vāsudevaḥ

ఓం వాసుదేవాయ నమః | ॐ वासुदेवाय नमः | OM Vāsudevāya namaḥ


వాసుదేవః, वासुदेवः, Vāsudevaḥ

వాసుర్వసతి వాసయత్యాచ్ఛాదయతి వా జగత్ ।
దీవ్యతీక్రీడతే దేవః కేశవో విజిగీషతే ॥

అన్నిటియందును తాను అంతర్యామిగా వసించును. అన్నిటినీ తనయందు వసింపజేయును. అన్నిటినీ తన రక్షణతో కప్పియుంచును. ఈ వ్యుత్పత్తులచే 'వాసుః' అను శబ్దము నిష్పన్నమగును. 'దివ్‌' అను ధాతువునకుగల అర్థములను బట్టి 'దీవ్యతి' అనగా జగత్సృష్టి స్థితి లయాదివ్యాపారము నిర్వర్తించుట రూపమున క్రీడించుచుండును. దుష్టులను జయింపగోరుచుండును. జగములందు జీవరూపమున వ్యవహరించుచుండును. స్వయంప్రకాశుడుగా ప్రకాశించుచుండును. స్తుతించబడుచుండును. సంచరించుచుండును. అను వీనిలో ఏయర్థముతోనైననూ 'దేవః' అను వ్యవహారము విష్ణునందు చెల్లును.

:: మహాభారతము - శాంతి పర్వణి మోక్షధర్మ పర్వ ఏకచత్వారింశదధికత్రిశతతమోఽధ్యాయః ::
ఛాయదామి నారా ఇతి ప్రోక్తా ఆపో వై నరసూనవః ।
సర్వభూతాధివాసశ్చ వాసుదేవస్తతో హ్యహమ్ ॥ 41 ॥

నేనే సూర్యునివలె అయి సూర్యుడు తన కిరణములతోవలె సర్వ జగత్తును కప్పివేయుచున్నాను. నేను సర్వ భూతములకును అధివసించు ఆశ్రయస్థానము కూడా అయి యున్నాను. అందువలన నేను వాసుదేవుడనుగా తత్త్వజ్ఞులచే తలచబడుచున్నాను.

:: మహాభారతము - ఉద్యోగ పర్వణి యానసంధి పర్వ సప్తతితమోఽధ్యాయః ::
వసనాత్ సర్వభూతానాం వసుత్వాద్ దేవయోనితః ।
వాసుదేవస్తతో వేద్యో బృహత్త్వాద్ విష్ణురుచ్యతే ॥ 3 ॥

సర్వభూతములను వాసించుట లేదా కప్పివేయుట వలనను (వసువు), అన్ని భూతములును తనయందు వసించువాడగుటచే (వాసు), దేవతలకును మూలస్థానము అగుటవలననూ (దేవః) - ఈ హేతువులచే అతడు 'వాసుదేవః' అనబడుచున్నాడని తెలియదగినది.

695. వాసుదేవః, वासुदेवः, Vāsudevaḥ
709. వాసుదేవః, वासुदेवः, Vāsudevaḥ




वासुर्वसति वासयत्याच्छादयति वा जगत् ।
दीव्यतीक्रीडते देवः केशवो विजिगीषते ॥


Vāsurvasati vāsayatyācchādayati vā jagat,
Dīvyatīkrīḍate devaḥ keśavo vijigīṣate.


Vāsuḥ/वासुः  implies that He is all pervading and everything is resting in Him. It also means that He envelopes everything in His protection. From meanings of the root 'Div/दिव्' we can infer 'Divyati/दिव्यति' or the One who is engaged in creation, sustenance and dissolution of universe. As the One who is ever wanting to subdue demonic forces or He being the life of creation or He being effulgent or as the One who is eulogized or as being a Pervador - the word 'Devaḥ/देवः' is aptly suitable for addressing Lord Viṣṇu.

:: महाभारते शान्ति पर्वणि मोक्षधर्म पर्वणि एकचत्वारिंशदधिकत्रिशततमोऽध्यायः ::
छायदामि नारा इति प्रोक्ता आपो वै नरसूनवः ।
सर्वभूताधिवासश्च वासुदेवस्ततो ह्यहम् ॥ ४१ ॥ 


Mahābhāra - Book 12,  Mokṣadharma Section, Chapter 341
Chāyadāmi nārā iti proktā āpo vai narasūnavaḥ,
Sarvabhūtādhivāsaśca vāsudevastato hyaham
. 41.


स्कन्दः स्कन्दधरो धुर्यो वरदो वायुवाहनः ।
वासुदेवो बृहद्भानुरादिदेवः पुरन्दरः ॥ ३६ ॥

స్కన్దః స్కన్దధరో ధుర్యో వరదో వాయువాహనః ।
వాసుదేవో బృహద్భానురాదిదేవః పురన్దరః ॥ ౩౬ ॥

Skandaḥ skandadharo dhuryo varado vāyuvāhanaḥ ।
Vāsudevo br̥hadbhānurādidevaḥ purandaraḥ ॥ 36 ॥