ఓం లోకస్వామినే నమః | ॐ लोकस्वामिने नमः | OM Lokasvāmine namaḥ
చతుర్దశానాం లోకానామీశ్వరత్వాజ్జనార్దనః ।
లోకస్వామీత్యుచ్యతే స పురాణైర్విద్వదుత్తమైః ॥
చతుర్దశ లోకాలకును ఈశ్వరుడగు జనార్దనుడు లోకాలకు స్వామి కనుక లోకస్వామీ అని చెప్పబడును.
:: పోతన భాగవతము ద్వితీయ స్కంధము ::
వ. వినుము. చతుర్దశలోకంబులందు మీఁది యేడు లోకంబులు శ్రీమహావిష్ణువునకుం గటిప్రదేశంబున నుండి యూర్ద్వదేహ మనియును, గ్రింది యేడు లోకంబులు జఘనంబునుండి యధోదేహ మనియునుం బలుకుదురు. ప్రపంచ శరీరుండగు భగవంతుని ముఖంబువలన బ్రహ్మకులంబును, బాహువులవలన క్షత్రియకులంబును, నూరువుల వలన వైశ్యకులంబును, బాదంబులవలన శూద్రకులంబును జనియించెనని చెప్పుదురు; భూలోకంబు గటి ప్రదేశంబు, భువర్లోకంబు నాభి, సువర్లోకంబు హృదయంబు, మహర్లోకంబు వక్షంబు, జనలోకంబు గ్రీవంబు, తపోలోకంబు స్తనద్వయంబు, సనాతనంబును బ్రహ్మనివాసంబును నైన సత్యలోకంబు శిరము, జఘన ప్రదేశంబతలంబు, తొడలు వితలంబు, జానువులు సుతలంబు, జంఘలు తలాతలంబు, గుల్ఫంబులు మహీతలంబు, పదాగ్రంబులు రసాతలంబు, పాదతలంబు పాతాళంబు నని (లోకమయుంగా) భావింతురు... (89)
ఈ పదునాలుగు లోకాలలోనూ పై యేడు లోకాలును శ్రీ మహావిష్ణువునకు నడుమునుండి పై శరీరము. క్రింది యేడు లోకములును నడుము నుండి క్రింది శరీరము. ప్రపంచమే భగవంతుని శరీరము. ఆయన ముఖమునుండి బ్రహ్మ కులము, బాహువులనుండి క్షత్రియ కులము, తొడల నుండి వైశ్యకులము, పాదముల నుండి శూద్ర కులము పుట్టినవని వర్ణించెదరు.
ఆ మహా విష్ణువునకు కటి స్థలము భూలోకము (1), నాభి భువర్లోకము (2), హృదయము సువర్లోకము (3), వక్షము మహర్లోకము (4), కంఠము జనలోకము (5), స్తనములు తపోలోకము (6), శిరస్సు సనాతనమైన బ్రహ్మ నివసించెడి సత్య లోకము (7), జఘనము అతలము (8), తొడలు వితలము (9), మోకాళ్ళు సుతలము (10), పిక్కలు తలాతలము (11), చీలమండలము మహాతలము (12), కాలి మునివేళ్ళు రసాతలము (13), అరికాలు పాతాళము (14). ఈ కారణముగా ఆయనను లోకమయుడు అని భావించెదరు.
चतुर्दशानां लोकानामीश्वरत्वाज्जनार्दनः ।
लोकस्वामीत्युच्यते स पुराणैर्विद्वदुत्तमैः ॥
Caturdaśānāṃ lokānāmīśvaratvājjanārdanaḥ,
Lokasvāmītyucyate sa purāṇairvidvaduttamaiḥ.
As Lord Janārdana is the Lord of fourteen worlds, He is aptly called Lokasvāmī.
:: श्रीमद्भागवते द्वितीयस्कन्धे पञ्चमोऽध्यायः ::
यस्येहावयवैर्लोकान्कल्पयन्ति मनीषिणः ।
कट्यादिभिरधः सप्त सप्तोर्ध्वं जघनादिभिः ॥ ३६ ॥
पुरुषस्य मुखं ब्रह्म क्षत्रमेतस्य बाहवः ।
ऊर्वोर्वैश्यो भगवतः पद्भ्यां शूद्रो व्यजायत ॥ ३७ ॥
भूर्लोकः कल्पितः पद्भ्यां भुवर्लोकोऽस्य नाभितः ।
हृदा स्वर्लोक उरसा महर्लोको महात्मनः ॥ ३८ ॥
ग्रीवायां जनलोकोऽस्य तपोलोकः स्तनद्वयात् ।
मूर्धभिः सत्यलोकस्तु ब्रह्मलोकः सनातनः ॥ ३९ ॥
तत्कट्यां चातलं कॢप्तमूरुभ्यां वितलं विभोः ।
जानुभ्यां सुतलं शुद्धं जङ्घाभ्यां तु तलातलम् ॥ ४० ॥
महातलं तु गुल्फाभ्यां प्रपदाभ्यां रसातलम् ।
पातालं पादतलत इति लोकमयः पुमान् ॥ ४१ ॥
Śrīmad Bhāgavata - Canto 2, Chapter 5
Yasyehāvayavairlokānkalpayanti manīṣiṇaḥ,
Kaṭyādibhiradhaḥ sapta saptordhvaṃ jaghanādibhiḥ. 36.
Puruṣasya mukhaṃ brahma kṣatrametasya bāhavaḥ,
Ūrvorvaiśyo bhagavataḥ padbhyāṃ śūdro vyajāyata. 37.
Bhūrlokaḥ kalpitaḥ padbhyāṃ bhuvarloko’sya nābhitaḥ,
Hr̥dā svarloka urasā maharloko mahātmanaḥ. 38.
Grīvāyāṃ janaloko’sya tapolokaḥ stanadvayāt,
Mūrdhabhiḥ satyalokastu brahmalokaḥ sanātanaḥ. 39.
Tatkaṭyāṃ cātalaṃ kḷuptamūrubhyāṃ vitalaṃ vibhoḥ,
Jānubhyāṃ sutalaṃ śuddhaṃ jaṅghābhyāṃ tu talātalam. 40.
Mahātalaṃ tu gulphābhyāṃ prapadābhyāṃ rasātalam,
Pātālaṃ pādatalata iti lokamayaḥ pumān. 41.
Great philosophers imagine that the complete planetary systems in the universe are displays of the different upper and lower limbs of the universal body of the Lord.
The brāhmaṇas represent His mouth, the kṣatriyas His arms, the vaiśyas His thighs, and the śūdras are born of His legs.
The lower planetary systems, up to the limit of the earthly stratum (1), are said to be situated in His legs. The middle planetary systems, beginning from Bhuvarloka (2), are situated in His navel. And the still higher planetary systems, occupied by the gods (3) and emancipated sages and saints (4), are situated in the chest of the Supreme Lord.
From the forefront of the chest up to the neck of the universal form of the Lord are situated the planetary systems named Janaloka (5) and Tapoloka (6), whereas Satyaloka (7), the topmost planetary system, is situated on the head of the form. The spiritual planets, however, are eternal.
My dear son Nārada, know from me that there are seven lower planetary systems out of the total fourteen. The first planetary system, known as Atala (8), is situated on the waist; the second, Vitala (9), is situated on the thighs; the third, Sutala (10), on the knees; the fourth, Talātala (11), on the shanks; the fifth, Mahātala (12), on the ankles; the sixth, Rasātala (13), on the upper portion of the feet; and the seventh, Pātāla (14), on the soles of the feet. Thus the virāṭ form of the Lord is full of all planetary systems.
| अमानी मानदो मान्यो लोकस्वामी त्रिलोकधृक् । |
| सुमेधा मेधजो धन्यस्सत्यमेधा धराधरः ॥ ८० ॥ |
|
| అమానీ మానదో మాన్యో లోకస్వామీ త్రిలోకధృక్ । |
| సుమేధా మేధజో ధన్యస్సత్యమేధా ధరాధరః ॥ 80 ॥ |
|
| Amānī mānado mānyo lokasvāmī trilokadhr̥k, |
| Sumedhā medhajo dhanyassatyamedhā dharādharaḥ ॥ 80 ॥ |
