143. భోక్తా, भोक्ता, Bhoktā

ఓం భోక్త్రే నమః | ॐ भोक्त्रे नमः | OM Bhoktre namaḥ

భోక్తా పురుషరూపేణ మాయాం భుంక్తే జనార్ధనః ।
యస్మాత్ తస్మాత్ స భోక్తేతి కథ్యతే విబుధోత్తమైః ॥

భుజించును. అనుభవించును. పురుషుని అనగా జీవుని రూపమున ఆయా భోజనములను కానీ సుఖ దుఃఖాదికమును కానీ విష్ణువే అనుభవించును.

ఆతడే భోజనము భోక్తయు.

:: భగవద్గీత - క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగము ::
పురుషః ప్రకృతిస్థో హి భుఙ్త్కే ప్రకృతిజాన్ గుణాన్ ।
కారణం గుణసఙ్గోఽస్య సదసద్యోనిజన్మసు ॥ 22 ॥

ప్రకృతియందున్నవాడై పురుషుడు (జీవుడు) ప్రకృతివలన బుట్టిన (సుఖదుఃఖాది) గుణములను అనుభవించుచున్నాడు. ఆయా గుణములతోడి కూడికయే ఈ జీవునకు ఉత్తమ నికృష్టజన్మములెత్తుటయందు హేతువైయున్నది.

---

Bhoktā puruṣarūpeṇa māyāṃ bhuṃkte janārdhanaḥ,
Yasmāt tasmāt sa bhokteti kathyate vibudhottamaiḥ.

भोक्ता पुरुषरूपेण मायां भुंक्ते जनार्धनः ।
यस्मात् तस्मात् स भोक्तेति कथ्यते विबुधोत्तमैः ॥

He who eats or enjoys. As He, as in the form of Puruṣa i.e., Jīva, enjoys the Māya or phenomenal illusion also known as Prakr̥ti, He is Bhoktā.

The previous and current divine names indicate that He is the enjoyed and He is the One who verily enjoys too.

Bhagavad Gītā - Chapter 13  
Puruṣaḥ prakr̥tistho hi bhuṅtke prakr̥tijān guṇān,
Kāraṇaṃ guṇasaṅgo’sya sadasadyonijanmasu. (22)

:: श्रीमद्भगवद्गीता - क्षेत्रक्षेत्रज्ञ विभागयोग ::
पुरुषः प्रकृतिस्थो हि भुङ्त्के प्रकृतिजान् गुणान् ।
कारणं गुणसङ्गोऽस्य सदसद्योनिजन्मसु ॥ २२ ॥

Puruṣa involved with Prakr̥ti experiences the Guṇās born of nature. Attachment to the three qualities of Prakr̥ti causes the soul to take embodiment in good and evil wombs.

भ्राजिष्णुर्भोजनं भोक्ता सहिष्णुर्जगदादिजः ।

अनघो विजयो जेता विश्वयोनिः पुनर्वसुः ॥ १६ ॥

భ్రాజిష్ణుర్భోజనం భోక్తా సహిష్ణుర్జగదాదిజః ।

అనఘో విజయో జేతా విశ్వయోనిః పునర్వసుః ॥ ౧౬ ॥

Bhrājiṣṇurbhojanaṃ bhoktā sahiṣṇurjagadādijaḥ ।

Anagho vijayo jetā viśvayoniḥ punarvasuḥ ॥ 16 ॥